Quan hệ Nga - Saudi đi về đâu sau cuộc chiến giá dầu?

Châu Phi trước cú sốc giá dầu

Các yếu tố liên quan trực tiếp đến giá dầu trong trung hạn

Tuy nhiên dư âm của cuộc chiến vẫn còn đó. Xung đột “kiểu gia đình” giữa hai nhà sản xuất dầu mỏ hàng đầu thế giới khó có thể được giải quyết thông qua trung gian hòa giải là Mỹ, song đây là tín hiệu đáng báo động cho phía Nga.

Dư luận của Nga và Saudi đều tự hào về mối quan hệ hiểu biết lẫn nhau và thân tình giữa Tổng thống V. Putin và Thái tử Mohammed bin Salman. Mối quan hệ cá nhân đã hỗ trợ nâng tầm phát triển quan hệ trong những năm gần đây. Mặc dù phần lớn các dự án chung hiện nay mới chỉ ở bước chuẩn bị công bố, song đáng chú ý là những tiến bộ trong hợp tác song phương là không thể phủ nhận. Ít nhất là kim ngạch thương mại giữa hai bên năm 2019 đã tăng 1,5 lần lên mức 1,6 tỷ USD.

Đây là kết quả cao nhất trong lịch sử quan hệ hai nước, mặc dù ai cũng hiểu con số kỷ lục đó còn rất khiêm tốn so với quy mô thương mại quốc tế của Arab Saudi với các đối tác hàng đầu thế giới khác. Hợp tác song phương cũng bao gồm những lợi ích chính trị. Các quốc gia Vùng Vịnh có thể đã làm phức tạp chiến lược của Nga khi năm 2015 phát động một chiến dịch quân sự ở Syria. Saudi cũng thể hiện sự can thiệp của mình trong các chiến dịch quân sự mà Nga tiến hành ở Afghanistan và Chechnya.

Tuy nhiên thế đối đầu đã không xảy ra. Ngược lại, 5 năm trở lại đây đã trở thành thời kỳ hoàng kim của mối quan hệ giữa Nga và các chế độ quân chủ ở Vịnh Ba Tư, bắt đầu từ Syria. Sự hợp tác giữa Nga và các đối tác Vùng Vịnh cũng bắt đầu mở rộng sang các vấn đề khu vực khác. Việc thể hiện sức mạnh và khả năng thiết lập đối thoại với nhiều người chơi khác nhau trên thị trường giúp Nga đạt được ảnh hưởng chính trị quan trọng tại Trung Đông.

Đáp lại, người Saudi không hoàn toàn ủng hộ Nga về mặt chính trị, để tránh xảy ra mâu thuẫn trực tiếp. Tổng thống V. Putin để lại dấu ấn rất lớn tại Trung Đông khi đạt được những thỏa thuận cá nhân với Thái tử Mohammed bin Salman, đặt nền móng cho thỏa thuận OPEC+ đầu tiên. Sau sự kiện nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại tại Thổ Nhĩ Kỳ, Mohammed bin Salman chịu nhiều chỉ trích từ cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên không giống như nhiều quốc gia khác, phía Nga không tin những gì đã xảy ra có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ hai nước. Ngược lại, các liên hệ còn trở nên thân thiết hơn.

Nhưng chỉ sau hai năm họ đã không vượt qua một thử thách khác trong quan hệ song phương. Vẫn còn khó nói về vai trò liên lạc cá nhân giữa nhà lãnh đạo Nga và Thái tử Saudi trong việc kết thúc cuộc chiến giá cả. Tổng thống Nga đã không tiến hành đàm phán chính thức với Thái tử Mohammed bin Salman mà là với nhà vua Arab Saudi. Hơn nữa các cuộc đàm phán diễn ra đều có sự tham gia của Tổng thống Mỹ D. Trump. Chỉ có cuộc điện đàm duy nhất với Thái tử Mohammed bin Salman vào ngày 10/4. Rõ ràng để hiểu được mối quan hệ giữa hai nhà lãnh đạo sau cuộc chiến giá cả, chúng ta sẽ phải chờ đợi Hội nghị thượng đỉnh G20 sẽ diễn ra vào cuối năm nay tại Arab Saudi. Các liên lạc ở cấp độ thấp hơn giữa Nga và Saudi diễn ra bình thường.

Trong tháng 4 và tháng 5, Nga đã xuất khẩu 120.000 tấn bột mỳ đến Saudi sau khi Saudi cho phép nhập khẩu mặt hàng này của Nga từ tháng 8/2019. Đây được coi là bước đột phá vì Arab Saudi là một trong những nhà nhập khẩu bột mì lớn nhất thế giới với hơn 3,3 triệu tấn/năm. Bước vào mùa thu này, phía Nga nên mở một cuộc xúc tiến thương mại tại vương quốc này.

Quỹ đầu tư trực tiếp Nga cho rằng, vài tuần đối đầu dầu mỏ sẽ không ảnh hưởng đến tiến độ các dự án chung giữa hai nước. Cuộc đối thoại về dầu dường như cũng đang hồi phục khi cuộc họp tháng 5 giữa hai vị bộ trưởng năng lượng diễn ra tốt đẹp. Saudi cần quan hệ với Nga trước hết là để cân bằng phần nào đó áp lực nhiều tầng lớp của Mỹ đối với vương quốc, liên quan đến vấn đề đảm bảo an ninh và vị trí của thái tử Mohammed bin Salman, người bị chỉ trích vi phạm nhân quyền ở Mỹ.

Quan hệ hai nước thời gian tới sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố mà phần lớn không liên quan trực tiếp. Ví dụ, tình hình kinh tế Saudi sẽ tồn tại như thế nào trong cuộc khủng hoảng dầu mỏ. Saudi đang phải cắt giảm chi tiêu của Chính phủ và tăng thuế VAT. Nhiều dự án cải cách tham vọng của Thái tử Mohammed bin Salman đang bị đe dọa. Vua Salman đã già và việc chuyển đổi quyền lực sang Mohammed bin Salman có thể được tiến hành bất cứ lúc nào.

Điều này sẽ khiến chính sách của quốc gia Arab này trở nên bốc đồng và khó lường hơn. Bên cạnh đó, mối quan hệ Saudi - Mỹ phát triển như thế nào cũng là một yếu tố quan trọng. Để trở thành một đối trọng hiệu quả trong mối quan hệ Saudi - Mỹ sẽ phụ thuộc vào cách hành xử của Nga. Trong hai năm tới, Nga sẽ phải chứng minh cho toàn bộ Trung Đông thấy, Nga không chỉ thực hiện thành công các chiến dịch quân sự mà còn là một nhà tạo lập hòa bình. Nó sẽ được trình diễn ở Syria nhưng kết quả sẽ ảnh hưởng đến các mối quan hệ của Nga trên toàn khu vực.

Phạm TT

Theo: Trung tâm Carnegie