Xung đột Trung Đông ảnh hưởng tới thị trường năng lượng toàn cầu?
 |
| Hình minh hoạ |
Israel tuần trước tiến hành hàng loạt cuộc không kích quy mô lớn nhằm vào các cơ sở hạt nhân, bệ phóng tên lửa và các chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC). Một số nhà khoa học hạt nhân cũng là mục tiêu. Đáp trả, Iran phóng khoảng 100 UAV tấn công lãnh thổ Israel – dấu hiệu cho thấy xung đột đang leo thang nghiêm trọng. Israel ngay lập tức ban bố tình trạng khẩn cấp và tuyên bố sẽ tiếp tục các chiến dịch quân sự.
Mặc dù Mỹ chưa tham chiến trực tiếp, Iran cáo buộc Washington đứng sau, và dọa nhắm vào các mục tiêu của Mỹ trong khu vực. Trước đây, Mỹ từng cố gắng kiềm chế Israel để duy trì triển vọng đàm phán hạt nhân với Iran, nhưng tiến trình này hiện đã rơi vào bế tắc.
Ảnh hưởng đến thị trường năng lượng
Nguy cơ mất an ninh hàng hải tại eo biển Hormuz và vùng Vịnh Ba Tư – nơi vận chuyển phần lớn dầu mỏ và LNG toàn cầu – đang tăng cao. Dù chưa có cơ sở hạ tầng năng lượng nào bị tấn công, nhưng rủi ro gián đoạn nguồn cung là hoàn toàn có thể xảy ra nếu xung đột lan rộng, đẩy giá dầu tăng mạnh.
Một kịch bản đáng lo ngại là Iran phong tỏa eo Hormuz như một cách đáp trả “an toàn”, tránh va chạm trực tiếp với Mỹ. Tuy nhiên, ngay cả khi không đụng độ quân sự, việc làm gián đoạn tuyến vận tải chiến lược này sẽ gây ảnh hưởng lớn đến chuỗi cung ứng toàn cầu.
Lựa chọn khó khăn của Iran
Iran hiện bị cô lập sâu sắc sau khi bị IAEA lên án, khiến nước này đối mặt với lựa chọn mang tính chiến lược: Hoặc đẩy mạnh chương trình hạt nhân – với khả năng chế tạo bom chỉ trong vài tháng, hoặc trở lại bàn đàm phán dưới áp lực trừng phạt kinh tế nặng nề. Nếu Tehran quyết định “vượt rào”, khả năng Mỹ có phản ứng quân sự là rất cao.
Trong khi Israel khó có khả năng dừng các đợt không kích, phản ứng mới đây của Iran cũng có thể chưa phải là động thái cuối cùng. Lãnh đạo Iran đang tính toán giữa việc giữ sức răn đe trong khi các lực lượng ủy nhiệm đã suy yếu, hay chấp nhận nguy cơ bị lôi kéo vào một cuộc chiến trực tiếp với Mỹ. Dù từng nhiều lần “xuống thang” và nhượng bộ, tình hình hiện nay vẫn đầy rủi ro và bất ổn.
Ảnh hưởng đến thị trường năng lượng và các kịch bản leo thang căng thẳng
Căng thẳng địa chính trị gia tăng khiến thị trường năng lượng phải “gánh thêm” một phần chi phí rủi ro, do lo ngại nguy cơ gián đoạn nguồn cung. Ngay sau khi Israel tấn công Iran, giá dầu đã bật tăng tới 13%, trước khi hạ nhiệt dần, khi thị trường nhận ra chưa có ảnh hưởng trực tiếp nào đến nguồn cung thực tế từ Iran. Vì vậy, trừ khi có diễn biến nghiêm trọng hơn, đà tăng giá hiện tại nhiều khả năng sẽ không kéo dài.
Dù vậy, rủi ro đã tăng so với trước khi xảy ra vụ tấn công, khiến giá dầu Brent trong ngắn hạn có thể dao động quanh mức 65–70 USD/thùng.
Trong kịch bản căng thẳng tiếp tục leo thang và Iran bị gián đoạn xuất khẩu, giá dầu có thể tăng mạnh hơn. Iran hiện khai thác khoảng 3,3 triệu thùng/ngày, trong đó xuất khẩu khoảng 1,7 triệu thùng. Nếu nguồn cung này bị gián đoạn, phần dư thừa dự kiến trong quý IV có thể bị xóa sạch, đẩy giá dầu vượt mốc 80 USD/thùng.
Tuy nhiên, theo các dự báo, giá dầu vẫn có thể giữ ổn định quanh mức 75–80 USD/thùng, nhờ OPEC đang nắm giữ khoảng 5 triệu thùng/ngày công suất dự phòng. Nếu cần thiết, OPEC có thể tung lượng dầu này ra thị trường để bù đắp thiếu hụt nhanh hơn dự kiến.
Một kịch bản nghiêm trọng hơn là xung đột lan rộng khiến hoạt động vận chuyển dầu qua eo biển Hormuz – tuyến trung chuyển gần 1/3 lượng dầu thô vận chuyển bằng đường biển trên toàn cầu – bị ảnh hưởng nặng nề. Khi đó, giá dầu có thể vọt lên 120 USD/thùng, thậm chí cao hơn.
Trong trường hợp này, năng lực dự phòng của OPEC cũng khó phát huy hiệu quả, vì phần lớn nằm ngay trong khu vực Vịnh Ba Tư – nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp nếu Hormuz bị phong tỏa. Khi đó, các nước tiêu thụ buộc phải dùng đến kho dự trữ chiến lược, nhưng đây chỉ là giải pháp ngắn hạn. Về lâu dài, giá dầu sẽ phải tăng cao hơn để điều chỉnh nhu cầu tiêu thụ.
Không chỉ dầu mỏ, thị trường khí đốt – đặc biệt là ở châu Âu – cũng chịu ảnh hưởng từ căng thẳng hiện tại. Tuy nhiên, để giá khí tăng mạnh, phải xuất hiện kịch bản cực đoan: Gián đoạn dòng chảy LNG qua eo biển Hormuz. Qatar – nhà xuất khẩu LNG lớn thứ 3 thế giới, chiếm 20% thị phần toàn cầu – phụ thuộc hoàn toàn vào tuyến hàng hải này.
Hiện tại, thị trường LNG toàn cầu vẫn tương đối cân bằng. Nhưng nếu xảy ra gián đoạn tại Hormuz, tình trạng thiếu nguồn cung sẽ buộc người mua ở châu Á và châu Âu cạnh tranh gay gắt hơn, đẩy giá khí lên cao.
Nh.Thạch
AFP
