Điều gì sẽ xảy ra nếu Ấn Độ và Trung Quốc ngừng mua dầu Nga?

(Ảnh minh họa)

Phản ứng trước phát biểu của ông Trump hôm thứ Tư rằng Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã cam kết ngừng mua năng lượng từ Nga, New Delhi khẳng định ưu tiên hàng đầu của họ là “bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng Ấn Độ, trong bối cảnh thị trường năng lượng biến động”.

Sau khi ông Trump nói rằng Trung Quốc sẽ làm theo, Bắc Kinh hôm thứ Năm tuyên bố việc nhập khẩu dầu Nga là “hợp pháp”, và sẽ không chấp nhận “hành động bắt nạt đơn phương” từ Mỹ. Trung Quốc đã trở thành khách hàng mua dầu của Nga lớn nhất thế giới kể từ năm 2022.

Trước đó, Ấn Độ từng chỉ trích phương Tây đạo đức giả, khi nhấn mạnh rằng Liên minh châu Âu vẫn nhập năng lượng từ Nga, dù đã giảm đáng kể mức phụ thuộc kể từ khi xung đột nổ ra.

New Delhi cũng lưu ý rằng Washington từng ủng hộ việc nước này mua dầu Nga - hoạt động tăng mạnh ngay sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine - nhằm góp phần ổn định giá dầu toàn cầu.

Từ năm 2021 đến 2024, lượng dầu Ấn Độ nhập từ Nga tăng gần 19 lần, từ 0,1 lên 1,9 triệu thùng mỗi ngày, trong khi Trung Quốc tăng 50%, lên 2,4 triệu thùng/ngày.

Theo chuyên gia năng lượng Petras Katinas thuộc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA, Litva), Ấn Độ - khách hàng mua dầu lớn thứ hai của Nga - đã tiết kiệm tới 33 tỷ USD chi phí năng lượng trong giai đoạn 2022-2024, nhờ mức giảm giá sâu từ Nga sau khi Mỹ và châu Âu cắt giảm nhập khẩu.

Ông Katinas nhận định, chính sách cân bằng quan hệ giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc, không nghiêng hẳn về bên nào, giúp Ấn Độ tiếp tục mua dầu Nga giá rẻ để bảo đảm an ninh năng lượng và khả năng chi trả trong nước.

Đe dọa trừng phạt mới của ông Trump gây chấn động thị trường

Sau khi áp thuế 25% với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, ông Trump tiếp tục ký sắc lệnh hồi tháng 8, đánh thêm 25% thuế bổ sung lên cùng nhóm hàng - lý do được cho là vì Ấn Độ mua dầu Nga.

Truyền thông Ấn Độ cho biết mức thuế này có thể khiến hóa đơn nhập khẩu dầu của nước này tăng thêm tới 11 tỷ USD.

Nếu được thực thi, các lệnh trừng phạt thứ cấp sẽ giáng thêm đòn mạnh vào nền kinh tế Nga, vốn đang chịu áp lực từ hàng loạt biện pháp của phương Tây. Với chi tiêu quân sự vượt 6% GDP và lạm phát thực tế có thể lên tới 15-20% (so với mức công bố 9%), Nga đang dần cạn kiệt nguồn tài chính, gây sức ép lớn lên ngân sách và ngành công nghiệp quốc phòng.

Đối với thị trường toàn cầu, các biện pháp trừng phạt mới có thể gây cú sốc về giá năng lượng và dòng chảy thương mại, tương tự năm 2022 - khi giá dầu tăng vọt và Nga phải bán dầu giảm giá cho hai nền kinh tế lớn nhất thế giới để né trừng phạt.

Chuyên gia dầu mỏ Sumit Ritolia thuộc công ty nghiên cứu thương mại Kpler (New Delhi) nhận định với DW: “Nếu năm 2022 Ấn Độ không mua dầu Nga, không ai biết giá dầu khi đó sẽ là bao nhiêu - 100, 120 hay thậm chí 300 USD/thùng”.

Trước khi xung đột nổ ra, giá dầu WTI dao động khoảng 85-92 USD/thùng.

Mức thuế “thứ cấp” 25% mới của ông Trump khiến Ấn Độ buộc phải cắt giảm một phần nhập khẩu dầu từ Nga, trong khi bất kỳ biện pháp trừng phạt bổ sung nào cũng có thể khiến tình hình thêm căng thẳng.

Ông Katinas cho rằng các biện pháp trừng phạt này “đẩy rủi ro lên mức rất cao”, vì chúng đe dọa khả năng tiếp cận hệ thống tài chính Mỹ của doanh nghiệp Ấn Độ, đồng thời khiến ngân hàng, nhà máy lọc dầu và công ty vận tải biển đối mặt hậu quả nghiêm trọng, do mức độ gắn kết sâu với thị trường toàn cầu.

Giá dầu tăng vọt có thể làm bùng phát lạm phát

Nếu 5 triệu thùng dầu/ngày của Nga bị loại khỏi thị trường toàn cầu, các chuyên gia dự báo giá dầu sẽ tăng mạnh trở lại, khi các nước chịu ảnh hưởng gấp rút tìm nguồn thay thế. Dù OPEC đã tăng sản lượng, việc bù đắp khối lượng lớn như vậy trong thời gian ngắn là rất khó, do năng lực dự phòng hạn chế và vướng mắc về hậu cần.

“Không nơi nào có thể tìm ra đủ 5 triệu thùng đó đủ nhanh để ngăn giá dầu tăng vọt”, ông Alexander Kolyandr, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA), nói với Independent (Anh).

Ông Sumit Ritolia, chuyên gia của Kpler, cho biết với DW rằng các doanh nghiệp Ấn Độ có thể mất đến 1 năm để giảm phụ thuộc vào dầu Nga nếu buộc phải làm vậy.

Giá dầu tăng sẽ đẩy lạm phát lên cao tại Mỹ và toàn cầu. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) ước tính, cứ mỗi khi giá dầu tăng thêm 10 USD/thùng, lạm phát tại Mỹ tăng khoảng 0,2 điểm phần trăm. Ngân hàng Trung ương Ấn Độ cũng đưa ra kết luận tương tự.

Trong kịch bản xấu nhất, nếu giá dầu tăng từ 58 USD/thùng hiện nay lên 110-120 USD/thùng, lạm phát có thể tăng thêm khoảng 1 điểm phần trăm, khiến chi phí sinh hoạt và khai thác leo thang, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng, vận tải và thực phẩm.

Ấn Độ chịu thiệt, Trung Quốc nắm ưu thế

Với kim ngạch thương mại hơn 580 tỷ USD, quy mô kinh tế lớn giúp Trung Quốc có vị thế đàm phán mạnh hơn nhiều so với Ấn Độ.

Bên cạnh đó, vai trò thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng đất hiếm - điểm nóng trong quan hệ Mỹ - Trung - đang được Bắc Kinh tận dụng như một đòn bẩy để kiềm chế lập trường cứng rắn của ông Trump, thể hiện qua các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới công bố tuần trước.

Trong khi đó, Ấn Độ không có lợi thế tương tự. Hồi tháng 8, ông Trump tiếp tục gây sức ép khi tuyên bố các lệnh trừng phạt mới với Nga và Ấn Độ sẽ “kéo nền kinh tế ốm yếu của cả hai nước xuống cùng nhau”.

Sau phát biểu của ông Trump hôm thứ Tư rằng Ấn Độ sẽ sớm giảm phụ thuộc vào dầu Nga, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Randhir Jaiswal hôm thứ Năm cho biết Washington đang muốn tăng cường hợp tác năng lượng với New Delhi, và các cuộc thảo luận về vấn đề này đang được tiến hành.

Khoản “lợi nhuận dầu” của Ấn Độ đang thu hẹp

Hiện Ấn Độ không còn hưởng lợi lớn như năm 2022, khi dầu Nga từng được giảm giá 15-20 USD/thùng. Theo ông Ritolia (Kpler), mức chiết khấu hiện chỉ còn khoảng 5 USD/thùng.

Dù vậy, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ vẫn tiếp tục mua vào. Nhập khẩu dầu Nga đạt mức cao nhất trong 11 tháng vào tháng 6, với 2,08 triệu thùng/ngày, chiếm 44% tổng lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ - tăng mạnh do các doanh nghiệp tăng dự trữ để phòng rủi ro địa chính trị và tận dụng giá cạnh tranh.

Trong khi đó, Nga trong nỗ lực tăng thu ngân sách, đang tối đa hóa doanh thu năng lượng, được hỗ trợ bởi nhu cầu tăng từ Thổ Nhĩ Kỳ - hiện là khách hàng dầu lớn thứ ba của Nga - cùng các nước châu Á, nơi dầu Nga được đổi nhãn và tái xuất để né lệnh trừng phạt của Mỹ.

Phản ứng của Trung Quốc và khả năng ứng phó của Ấn Độ

Bỏ qua các tuyên bố chính trị, phản ứng của Trung Quốc cho thấy nước này vẫn giữ thái độ thận trọng với trừng phạt thứ cấp. Các ngân hàng Trung Quốc ngày càng từ chối giao dịch với Nga, kể cả bằng nhân dân tệ, buộc Moscow phải dựa vào trung gian và các kênh qua nước thứ ba.

Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn coi nhập khẩu dầu là ưu tiên chiến lược, ít chịu ảnh hưởng từ sức ép chính trị. Còn Ấn Độ có khả năng ứng phó linh hoạt hơn: Nếu bị ép, nước này có thể giảm nhập khẩu, nhưng khó dừng hoàn toàn việc mua dầu Nga giá rẻ.

Ông Ritolia nhận định: “Ấn Độ có thể giảm nhập khẩu dầu Nga, nhưng tôi không nghĩ nước này sẽ cắt giảm về mức 0 trong tương lai gần”.

Ấn Độ có hưởng lợi khi dầu mỏ Nga tràn ngập thị trường?

Nga tuyên bố đang tăng cường khai thác dầu

Nh.Thạch

AFP