Vì sao các nhà đầu tư tiếp tục rót vốn vào dầu khí?

(Ảnh minh họa)

Đầu tháng này, một lãnh đạo cấp cao của Shell đã cảnh báo rằng thái độ thù địch của chính quyền Trump đối với ngành điện gió ngoài khơi có thể làm phức tạp thêm các quyết định đầu tư trong lĩnh vực dầu khí, khi con lắc chính sách dao động quá mạnh đã tạo nên một môi trường cực kỳ khó đoán.

Quan điểm này hiện đang lan rộng trong toàn ngành: các tập đoàn năng lượng đang phải vật lộn với những câu hỏi cốt lõi về tính khả thi và cách thức thực hiện quá trình chuyển đổi năng lượng. Sự bất định này không chỉ mang tính chính trị, mà còn có yếu tố kỹ thuật, bắt nguồn từ những thách thức thực tế của lưới điện, buộc thế giới phải đối mặt trực tiếp với mâu thuẫn giữa các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng và yêu cầu đảm bảo an ninh năng lượng thiết yếu.

Phát biểu với Financial Times, ông Hirstius của Shell nhận định: “Tôi cho rằng những bất ổn về mặt pháp lý gây thiệt hại rất lớn. Dù con lắc có nghiêng về bên nào, thì sớm muộn gì nó cũng sẽ đung đưa mạnh về hướng ngược lại”.

Đó là một nhận xét xác đáng - nhưng cũng có thể lập luận rằng chính sách của ông Trump đối với năng lượng gió và lượng mặt trời, chính là ví dụ cho cú “xoay ngược” của con lắc, sau khi hàng tỷ USD đã được rót vào các công nghệ mà trái với kỳ vọng, lại không giúp giá điện giảm xuống. Chính sự thất bại trong việc hiện thực hóa những cam kết cho quá trình chuyển đổi năng lượng đang thay đổi tâm lý của giới đầu tư toàn cầu.

Tây Ban Nha là một ví dụ điển hình. Mùa xuân năm nay, cả Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đều trải qua sự cố mất điện nghiêm trọng, nhưng vào thời điểm đó, các cơ quan chức năng và đơn vị vận hành lưới điện đều từ chối thừa nhận mối liên hệ giữa sự cố này với lượng điện mặt trời được sản xuất quá cao.

Giờ đây, đơn vị vận hành lưới điện Tây Ban Nha cảnh báo rằng sự cố tương tự có thể tái diễn, do điện áp dao động quá mạnh. Cảnh báo này được đưa ra chỉ vài ngày sau khi ENTSO-E - mạng lưới điều hành lưới điện của Liên minh châu Âu (EU) - công bố báo cáo về sự cố mất điện hồi tháng 4, xác định nguyên nhân chính là điện áp tăng quá mức.

Điện áp vượt ngưỡng không phải là hiện tượng do các nhà máy điện khí, điện hạt nhân hay nhiệt điện than gây ra. Những dao động mạnh về điện áp là một đặc tính ít được nhắc đến của các hệ thống điện gió và điện mặt trời. Đây cũng chính là lý do các nhà vận hành phải cắt giảm công suất trong thời điểm nhu cầu thấp, để tránh nguy cơ mất điện trên diện rộng.

Điều đó đồng nghĩa rằng các nhà điều hành lưới điện đang ngầm thừa nhận: điện gió và điện mặt trời, nếu không được kiểm soát tốt, có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho hệ thống điện.

Những thực tế này đang làm suy yếu niềm tin vào quá trình chuyển đổi năng lượng - vốn được quảng bá là “con đường duy nhất” hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng không mà không có lựa chọn thay thế khả thi nào khác. Tương tự, việc Đức dễ bị tổn thương trước các cú sốc giá năng lượng do thiếu dự trữ khí đốt cho mùa đông cũng là một lời cảnh báo khác cho sự mong manh của hệ thống năng lượng trong giai đoạn chuyển đổi hiện nay.

Tập đoàn năng lượng Uniper, một trong những “ông lớn” của ngành khí đốt, cảnh báo trong tuần này rằng nước Đức có thể phải gánh khoản chi lên tới 40 tỷ euro (tương đương khoảng 46,6 tỷ USD) nếu không duy trì được mức dự trữ khí đốt ở ngưỡng 90% - một điều rất khó đạt được trong mùa nhu cầu cao điểm.

Đức vốn là quốc gia đi đầu trong quá trình chuyển đổi năng lượng, với quy mô điện gió và điện mặt trời khổng lồ, thế nhưng vẫn cần một lượng khí đốt khổng lồ để vượt qua mùa đông. Rõ ràng, có điều gì đó không khớp giữa tham vọng chính trị về một hệ thống năng lượng xanh và những giới hạn thực tế của hệ thống năng lượng có thể vận hành ổn định mà không xảy ra mất điện.

Thực tế này đang tác động mạnh đến các quyết định đầu tư, không chỉ trong ngành điện gió và điện mặt trời, mà còn cả dầu khí. Giờ đây, sự thận trọng trở thành xu hướng chủ đạo trong cả hai lĩnh vực, bởi “con lắc năng lượng” vẫn không ngừng dao động.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) mới đây công bố báo cáo Renewables 2025, trong đó dự đoán đầu tư vào năng lượng gió, mặt trời, xe điện và các lĩnh vực tương tự tại Mỹ sẽ sụt giảm tới 50% do chính sách của chính quyền Trump. Tuy nhiên, báo cáo cũng điều chỉnh lại các dự báo tăng trưởng toàn cầu, do Trung Quốc thay đổi chính sách năng lượng, cho thấy sự bất định đang bao trùm cả thị trường năng lượng tái tạo lẫn truyền thống.

Trung Quốc từ lâu đã dẫn đầu thế giới cả về nhu cầu dầu khí lẫn quy mô lắp đặt điện gió và điện mặt trời. Quốc gia này từng được xem là hình mẫu của quá trình chuyển đổi năng lượng, đồng thời cũng là bằng chứng sống cho thấy rằng, dù Liên minh châu Âu (EU) hay Vương quốc Anh có nỗ lực cắt giảm phát thải đến đâu, thì lượng phát thải của Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng mạnh, thậm chí bù đắp và vượt xa phần giảm phát thải ở các nơi khác.

Thế nhưng, hiện nay Trung Quốc lại đang mở rộng kho dự trữ dầu, đồng thời siết chặt lĩnh vực năng lượng mặt trời nhằm chấm dứt cuộc đua - một hệ quả của tăng trưởng được thúc đẩy bằng nguồn trợ cấp khổng lồ từ chính phủ.

Nói cách khác, ngay cả Trung Quốc - quốc gia được coi là “ngọn cờ đầu” của chuyển đổi năng lượng - cũng đang ngầm thừa nhận rằng mô hình tăng trưởng dựa vào trợ cấp không thể duy trì lâu dài. Cách làm này chỉ tạo ra cạnh tranh khốc liệt, ép giá lao dốc, doanh nghiệp thua lỗ hàng loạt và cuối cùng là phá sản.

Điều trớ trêu là, các chính phủ ở châu Âu, Canada và Úc lại đang tìm cách sao chép chính mô hình này - một mô hình mà Trung Quốc đang tìm cách thoát khỏi.

Bên cạnh kỳ vọng mô hình này sẽ giúp tăng gấp đôi công suất điện gió, điện mặt trời, thủy điện và địa nhiệt vào năm 2030, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đồng thời cũng cảnh báo rằng thế giới cần đầu tư nhiều hơn vào dầu khí, vì tốc độ suy giảm trữ lượng các mỏ đang diễn ra nhanh hơn dự kiến. Lời cảnh báo này được đưa ra không lâu sau khi Bộ trưởng Năng lượng Mỹ nhắc nhở IEA rằng tổ chức này nên nhớ lại mục tiêu ban đầu của mình - tập trung vào an ninh năng lượng, thay vì chỉ làm “người cổ vũ” cho quá trình chuyển đổi năng lượng.

Trong khi đó, các tập đoàn dầu khí lớn đang tiếp tục rót vốn vào hoạt động cốt lõi, thay vì đầu tư vào các dự án carbon thấp như trước, bất chấp tình hình chính trị bất ổn và nhiều phức tạp. Chính các lãnh đạo trong ngành cũng thừa nhận rằng họ đang làm mọi cách để tạo lợi nhuận, ngay cả khi không có các khoản trợ cấp khổng lồ mà ngành điện gió và điện mặt trời đã được hưởng trong nhiều năm qua tại châu Âu và một thời gian dài ở Mỹ.

Một số chuyên gia cho rằng thế giới đang chia thành hai phe rõ rệt: một bên nhận ra rằng quá trình chuyển đổi năng lượng không thể thực sự vận hành như kỳ vọng, và đang chủ động bảo đảm nguồn cung hydrocarbon cho tương lai. Bên còn lại chọn cách phớt lờ các bằng chứng, tiếp tục theo đuổi chính sách khử carbon, dù điều đó chỉ khiến năng lượng trở nên đắt đỏ và kém ổn định hơn. Và có lẽ, họ đã đúng.

Doanh nghiệp và nhà đầu tư Mỹ âm thầm nhắm tới dầu khí Canada

Các nhà đầu tư vùng Vịnh xoay trục sang châu Á như thế nào?

Dừng các dự án điện gió ngoài khơi, Shell mất lòng tin vào Mỹ

Anh Thư

AFP