Vì sao Mỹ ra tuyên bố cứng rắn về vấn đề Biển Đông vào thời điểm này?

Tàu sân bay USS Ronald Reagan và USS Nimitz của Mỹ tham gia cuộc tuần tra gần đây ở Biển Đông. (Nguồn: Hải quân Mỹ)

Sự thừa nhận này được đưa ra 4 năm sau khi Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) ở The Hague (Hà Lan), đưa ra phán quyết về vấn đề này, theo đó, bác bỏ tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh đối với phần lớn vùng biển tranh chấp này.

Điều này đặt ra câu hỏi vì sao Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo lại đưa ra tuyên bố vào thời điểm này, khi chỉ còn 6 tháng nữa là nhiệm kỳ của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump kết thúc?

Nhân tố bầu cử Mỹ

Có hai lý do nổi lên trong trường hợp này. Thứ nhất, Tổng thống Trump đang dốc sức cho chiến dịch tái tranh cử của mình với mong muốn củng cố hơn nữa sự tin cậy của cử tri về thái độ cứng rắn của ông Trump đối với Trung Quốc trước thềm cuộc bầu cử tổng thống sắp tới. Thứ hai, nỗ lực của ông Trump còn nhằm kích thích sự nghi ngờ ngày càng gia tăng của các nước trong khu vực đối với Bắc Kinh, nhằm tái khẳng định vai trò là cường quốc khu vực của Washington.

Nếu Bắc Kinh hiểu sai một trong hai ý nghĩa chính trị có tác động mạnh mẽ này và kích động một cuộc đối đầu, thì sự vượt quá giới hạn địa chính trị cho phép sẽ khiến Bắc Kinh vấp phải sự phản đối vốn lâu nay tồn tại âm ỉ trong khu vực.

Khi mùa tranh cử đang diễn ra sôi động nhất ở thời điểm này, Tổng thống Trump đã đổ hàng trăm triệu USD để đăng tải quảng cáo hàng ngày tại các bang chiến địa. Chiến dịch tranh cử của ông đã quyết định sử dụng yếu tố Trung Quốc là một trong vài “chiến tuyến” để công kích đối thủ của ông là cựu Phó Tổng thống Joe Biden. Đây sẽ trở thành một vấn đề khó khăn để ông Trump thuyết phục được cử tri.

Những tuyên bố mạnh mẽ của Ngoại trưởng Pompeo về tranh chấp Biển Đông trao cho Chính quyền Tổng thống Trump thêm một đề tài bàn luận liên quan đến Trung Quốc. Điều này diễn ra sau khi Mỹ áp đặt các đòn thuế quan và các biện pháp trừng phạt mở rộng đối với các quan chức Trung Quốc, các biện pháp trừng phạt nhằm vào Bắc Kinh liên quan luật an ninh mới áp đặt đối với đặc khu hành chính Hong Kong.

Việc công kích ông Biden vì có “quan điểm mềm yếu” đối với Trung Quốc tạo cảm giác hoang mang về việc liệu một vai trò tổng thống Mỹ do ông này nắm quyền sẽ có ý nghĩa gì đối với tầng lớp người Mỹ bình dân. Thông điệp này không ngừng được phát đi và cho đến nay vẫn hoàn toàn chưa đủ sức thuyết phục công chúng Mỹ.

Mặc dù ông Trump miêu tả ông Biden là “yếu đuối” đối với Bắc Kinh đồng thời chỉ trích Trung Quốc là mối đe dọa đối với Mỹ, nhưng chính ông Trump lại là người ký thỏa thuận thương mại “giai đoạn 1” vốn không giúp ích gì nhiều cho các nhà sản xuất của Mỹ. Các đòn thuế quan của Tổng thống Trump đánh vào Trung Quốc rốt cục đều khiến chính các công ty Mỹ phải gánh chịu hậu quả.

Theo cựu Cố vấn an ninh quốc gia John Bolton, Tổng thống Trump đã đề nghị Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình giúp đỡ ông chiến thắng trong cuộc bầu cử tới đây bằng cách để Trung Quốc đẩy mạnh nhập khẩu nông sản từ các bang nông nghiệp của Mỹ.

Ngay cả khi thực tế chưa rõ ràng, song mùa tranh cử sôi động đồng nghĩa với việc ông Trump sẽ nhiều khả năng gia tăng sức ép đối với Trung Quốc, đồng thời gặt hái được một vài chiến thắng dễ dàng và khích lệ. Bất kỳ xung đột nào ở Biển Đông, ví dụ một vụ va chạm tàu thuyền, sẽ là đem lại cái cớ để ông Trump lên tiếng chỉ trích Trung Quốc một cách trực tiếp.

Trung Quốc có thể sai lầm

Trung Quốc có thể sai lầm khi coi tình hình bất ổn chính trị tại Mỹ là nhân tố bất lợi đối với Washington và coi đó là thời điểm cơ hội để tiến hành những hành động mang tính quyết đoán hơn nhằm khẳng định các tuyên bố hàng hải đối với các nguồn tài nguyên dầu khí và hải sản ở Biển Đông.

Bắc Kinh thậm chí còn sai lầm hơn khi có thể nghĩ rằng, nếu Tổng thống Trump thua, thì nhiệm kỳ tổng thống dưới sự lãnh đạo của ông Biden sẽ đi theo cách tiếp cận khác, mang tính ít đối đầu hơn với Trung Quốc.

Tuy nhiên, bản thân ông Biden cũng đang đưa ra quan điểm cứng rắn đối với Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử của mình, mặc dù vấn đề đó chiếm ít mối quan tâm hơn so với những vấn đề về kinh tế và xã hội mà ông này đề xuất.

Một Tổng thống Trump bị "dồn vào chân tường" vẫn là một Tổng thống Trump đầy nguy hiểm. Vì vậy, khó có thể không chú ý đến những động cơ để ông Trump bật lên mạnh mẽ hơn trong nỗ lực nhằm ghi điểm chính trị cho chiến dịch tranh cử đang có phần “yếu thế” của mình.

Một cuộc xung đột với Trung Quốc, cho dù quy mô nhỏ như thế nào, có thể chỉ là cách phô diễn sức mạnh mà Tổng thống Trump quyết định ông cần đến để tập hợp các lực lượng ủng hộ và nỗ lực chiếm được sự hẫu thuẫn của những cử tri dao động. Từ nay cho đến tháng 11, không thể xem nhẹ những hành động gây hấn mang tính ngoại giao, kinh tế và chính trị mạnh mẽ hơn.

Về phần mình, Bắc Kinh đã phát đi tín hiệu có hơi hướng hòa giải khi phát đi thông điệp cấp cao thông qua Ngoại trưởng Vương Nghị rằng “hợp tác, khi có thể, là điều mà Bắc Kinh mong muốn”. Hạ nhiệt những chỉ trích và đấu khẩu lẫn nhau là cách tốt nhất mà Mỹ và Trung Quốc có thể hy vọng vào thời điểm này.

Theo Ngọc Hà (Báo Quốc tế)

Hàn Quốc lên tiếng về hòa bình, ổn định ở Biển Đông

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đề nghị Việt Nam-Trung Quốc kiểm soát tốt bất đồng trên Biển Đông

Mỹ: "Trung Quốc không có quyền biến vùng biển quốc tế thành của riêng"