Phân tích lộ trình “cai” dầu khí Nga của châu Âu sau 3 năm xung đột ở Ukraine

17:26 | 21/06/2025

(PetroTimes) - Sau 3 năm chiến sự ở Ukraine và hàng loạt nỗ lực giảm phụ thuộc, Liên minh châu Âu (EU) ngày 17/6 đã công bố kế hoạch cụ thể nhằm chấm dứt hoàn toàn việc nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga trước cuối năm 2027.

Phân tích lộ trình “cai” dầu khí Nga của châu Âu sau 3 năm xung đột ở Ukraine

Theo kế hoạch, từ tháng 1/2026, các nước EU sẽ không được ký hợp đồng mới mua khí đốt từ Nga. Hình minh hoạ

Lộ trình thoát dầu khí Nga rõ ràng

Theo kế hoạch, từ tháng 1/2026, các nước EU sẽ không được ký hợp đồng mới mua khí đốt từ Nga. Những hợp đồng hiện tại – dù ngắn hay dài hạn – sẽ phải chấm dứt trong vòng hai năm. Riêng các quốc gia không giáp biển, còn phụ thuộc vào khí đốt qua đường ống từ Nga, được gia hạn đến hết năm 2027 để tìm nguồn thay thế, đặc biệt là năng lượng sạch.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhấn mạnh: “Nga đã nhiều lần dùng năng lượng để gây sức ép. Đây là bước cuối cùng để châu Âu chấm dứt hoàn toàn sự phụ thuộc đó”.

Nga vẫn hưởng lợi dù bị siết nhập khẩu

Dù EU đã giảm mạnh lượng mua năng lượng từ Nga sau chiến sự, Nga vẫn thu về hàng tỷ USD từ xuất khẩu dầu khí sang châu Âu. Riêng năm 2024, EU vẫn nhập khoảng 52 tỷ m³ khí và 13 triệu tấn dầu thô từ Nga. Nhiều chuyên gia gọi đây là tình trạng “tái nghiện” – biết rõ rủi ro nhưng vẫn khó dứt vì thiếu phương án thay thế kịp thời.

Biện pháp cứng rắn và minh bạch hơn

Luật mới thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của EU. Từ 2026, các công ty Nga sẽ bị cấm sử dụng cảng khí hóa lỏng (LNG) tại EU. Những hợp đồng dài hạn được ký trước tháng 6/2025 cũng sẽ phải chấm dứt muộn nhất vào năm 2028.

Điểm mới đáng chú ý là yêu cầu minh bạch: Các nhà nhập khẩu phải công khai nguồn gốc khí đốt – gồm tuyến vận chuyển, tên đối tác và chi tiết hợp đồng. Đây là nỗ lực để “làm sạch” thị trường năng lượng.

EU tin tưởng sẽ chuyển đổi thành công

Ủy ban châu Âu tin rằng khu vực đã sẵn sàng “dứt cơn nghiện” dầu khí Nga. Nhờ đầu tư mạnh vào hạ tầng năng lượng mới, nhu cầu giảm và nguồn cung LNG toàn cầu tăng, EU tin họ có thể chuyển đổi thành công mà không lo thiếu hụt, hay khủng hoảng năng lượng.

Châu Âu quyết tâm dứt khoát với khí đốt Nga

Dự kiến đến năm 2028, công suất khai thác LNG toàn cầu sẽ tăng thêm khoảng 200 tỷ mét khối mỗi năm – gấp 5 lần lượng khí đốt mà EU còn nhập từ Nga. Cùng lúc đó, nhu cầu khí trong EU cũng giảm mạnh nhờ chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và tăng hiệu quả sử dụng.

Một số nước còn dè dặt

Tuy nhiên, không phải tất cả các quốc gia thành viên đều sẵn sàng “chia tay” khí đốt Nga. Hungary và Slovakia – vốn còn phụ thuộc lớn vào năng lượng Nga – đã lên tiếng phản đối, lo ngại ảnh hưởng kinh tế nếu thực hiện quá nhanh. Dù vậy, họ không thể chặn đứng dự luật bởi cơ chế bỏ phiếu trong EU chỉ cần đa số: Ít nhất 15 nước đại diện cho 65% dân số toàn khối ủng hộ là có thể thông qua.

Dù có thể đàm phán để gia hạn thời gian áp dụng, xu hướng chung trong EU vẫn là cắt đứt hoàn toàn sự lệ thuộc vào Nga càng sớm càng tốt. “Ngay cả khi xung đột chấm dứt, điều đó không có nghĩa là châu Âu sẽ quay lại nhập khẩu khí đốt từ Nga”, Ủy viên Năng lượng EU Dan Jorgensen phát biểu vào ngày 17/6.

Yêu cầu rõ ràng cho từng nước thành viên

Để bảo đảm tiến trình không bị trì hoãn, các nước EU sẽ phải nộp kế hoạch chi tiết về việc dứt bỏ khí đốt Nga trước tháng 3/2026. Kế hoạch phải nêu rõ cách thức đa dạng hóa nguồn cung và giải pháp thay thế. Ủy ban châu Âu và Cơ quan điều tiết năng lượng (ACER) sẽ theo dõi sát tiến độ, can thiệp nếu có dấu hiệu chậm trễ, hoặc nguy cơ ảnh hưởng thị trường chung.

EU cũng đưa ra cơ chế “phòng ngừa” trong trường hợp có khủng hoảng nguồn cung toàn cầu – cho phép miễn trừ tạm thời – nhưng khẳng định đây chỉ là “tấm đệm an toàn”, không phải “cánh cửa quay lại” với khí đốt Nga. “Nếu sau xung đột mà châu Âu tiếp tục mua khí đốt Nga, điều đó có thể bị xem là lặp lại sai lầm trước đây”, ông Jorgensen nói.

Không chỉ là năng lượng, mà là chiến lược dài hạn

Kế hoạch “thoát dầu khí Nga” không chỉ vì lý do an ninh năng lượng, mà còn nằm trong chiến lược chuyển đổi xanh của EU – giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu, tăng tốc phát triển các nguồn năng lượng sạch như điện gió, điện mặt trời và hydro. Điều này cũng giúp tăng sức cạnh tranh công nghiệp và bảo vệ môi trường.

Từng lệ thuộc khí đốt giá rẻ của Nga, châu Âu giờ đây đang đứng trước cơ hội thực sự để tự làm sạch và trở nên độc lập hơn – không chỉ về năng lượng mà cả về địa chính trị.