Vì sao các tập đoàn dầu khí lần lượt rút khỏi dự án hydrogen?

Gần 60 dự án hydrogen carbon thấp quy mô lớn - trong đó có của BP và ExxonMobil - đã bị hủy hoặc tạm hoãn trong năm nay. Ảnh AFP

Gần 60 dự án hydrogen carbon thấp quy mô lớn - trong đó có của BP và ExxonMobil - đã bị hủy hoặc tạm hoãn trong năm nay vì chi phí tăng mạnh, chính sách thiếu ổn định và không tìm được đầu ra tiêu thụ.

Theo dữ liệu của S&P Global, tổng công suất hằng năm của số dự án bị dừng hoặc hoãn lên tới 4,9 triệu tấn, gấp hơn bốn lần công suất hydrogen sạch đang được vận hành trên toàn thế giới.

Tuần trước, BP rút khỏi các khoản đầu tư dự kiến cho những nhà máy hydrogen ở Oman và Teesside (miền đông bắc nước Anh), sau khi hồi đầu năm đã bỏ dự án hydrogen xanh tại Úc. Tháng trước, Exxon cũng tạm ngừng một nhà máy hydrogen ở Texas, vốn có thể trở thành một trong những cơ sở lớn nhất thế giới.

Trong 18 tháng qua, Equinor, ArcelorMittal và Vattenfall cũng nằm trong số các doanh nghiệp hủy hoặc trì hoãn kế hoạch phát triển hydrogen, còn Shell thì dừng một dự án giai đoạn đầu ở Na Uy.

Loạt trì hoãn này cho thấy khó khăn của việc mở rộng một công nghệ từng được kỳ vọng sẽ đóng vai trò chìa khóa trong nỗ lực giảm phát thải. Hydrogen carbon thấp - sản xuất từ năng lượng tái tạo và nước, hoặc từ khí đốt kết hợp công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon - vẫn chưa thu hút được các hợp đồng mua dài hạn. Lý do lớn nhất là hydrogen xanh và xanh dương đều đắt hơn loại “xám”, vốn được tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch mà không thu giữ khí thải.

Murray Douglas, trưởng bộ phận nghiên cứu hydrogen tại Wood Mackenzie, nhận định đây là “năm vô cùng khó khăn với bất cứ công ty nào muốn phát triển dự án hydrogen sạch”. Ông nói thêm rằng sự sẵn lòng trả thêm chi phí cho công nghệ carbon thấp gần như đã biến mất.

Theo hãng tư vấn này, từ năm 2020 đến nay đã có hơn 300 dự án hydrogen carbon thấp bị hủy, đình trệ hoặc không hoạt động, dù ông Douglas cho rằng nhiều dự án trong số đó mới chỉ ở dạng ý tưởng hoặc chất lượng không cao.

Ngành công nghiệp được coi là nhiều triển vọng này còn chịu ảnh hưởng tiêu cực từ quan điểm chống năng lượng tái tạo của Tổng thống Mỹ Donald Trump, dẫn đến việc cắt giảm các khoản hỗ trợ mà chính quyền Joe Biden từng đề ra. Tại châu Âu, tiến độ triển khai cũng khá chậm chạp.

Hydrogen carbon thấp từng được chú ý mạnh vào đầu thập niên 2020 như lời giải cho những lĩnh vực khó giảm phát thải như hàng không, thép, vận tải đường dài, cũng như để làm sạch các nguồn ô nhiễm lớn như lọc dầu và sản xuất phân bón.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đến cuối năm 2024, thế giới đã công bố hơn 2.600 dự án hydrogen, trong đó có nhiều nhà máy lớn ở những khu vực dồi dào gió và nắng như Úc, Mauritania và Ai Cập.

IEA ước tính sản lượng hydrogen sạch cần tăng gấp 10 lần vào năm 2035 để đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy vậy, cơ quan này cho biết chỉ khoảng một phần tư số dự án dự kiến vận hành vào năm 2030 có khả năng được xây dựng đúng tiến độ.

Hội đồng Hydrogen - nơi quy tụ các tập đoàn công nghiệp lớn và nhiều “ông lớn” dầu khí như ExxonMobil, Aramco, Adani và ADNOC - cho biết hơn 110 tỷ USD đã được cam kết cho khoảng 500 dự án trên toàn cầu.

Giám đốc điều hành Ivana Jemelkova nhận xét: “Những gì chúng ta đang chứng kiến là giai đoạn trưởng thành tự nhiên của thị trường, giống quá trình mà ngành điện gió, điện mặt trời và pin từng trải qua khi mở rộng, lúc mà chỉ khoảng 1 trong 10 dự án thực sự thành hình”.

Dù vậy, chi phí vẫn là rào cản lớn. Hydrogen xanh, dù dùng nguồn năng lượng tái tạo giá rẻ, vẫn đắt gấp đôi hydrogen sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch mà không thu giữ khí thải. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng và hệ thống phân phối mới.

Tháng 6 vừa rồi, hãng thép ArcelorMittal hủy hai nhà máy hydrogen xanh ở Đức dù được chính phủ hỗ trợ 1,3 tỷ euro, vì cho rằng hydrogen xanh vẫn chưa khả thi để dùng làm nhiên liệu.

Tiến độ chậm trong xây dựng hạ tầng lưu trữ và vận chuyển cũng khiến Vattenfall rút khỏi khoản trợ cấp của EU cho một dự án điện phân ở Hà Lan hồi đầu năm, sau khi hệ thống đường ống xuyên châu Âu bị trì hoãn.

Hỗ trợ chính sách tại nhiều thị trường vẫn thiếu chắc chắn, dù theo IEA, hydrogen đã nhận ít nhất 10 tỷ USD cho nghiên cứu và phát triển công từ năm 2020 đến 2024.

Brussels đặt mục tiêu hydrogen tái tạo đáp ứng 10% nhu cầu năng lượng của EU vào năm 2050 và đã phân bổ hơn 20 tỷ euro hỗ trợ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng các quốc gia thành viên vẫn chậm ban hành những quy định mang tính ràng buộc trong ngắn hạn, khiến triển vọng thị trường còn nhiều bất ổn.

Chevron triển khai dự án hydrogen xanh tại Mỹ

Dự án thí điểm hydrogen tại Hàn Quốc

Tổng quan về thị trường giá cả hydrogen toàn cầu

5 chiến lược mở rộng quy mô hydrogen hiệu quả hơn

Nh.Thạch

AFP