Những hệ lụy nghiêm trọng ít biết sau sự cố tràn 20.000 tấn dầu vào cuối tháng 5 tại Bắc Cực
 |
Có lẽ vụ việc này không thu hút nhiều sự chú ý của quốc tế vì nó xảy ra giữa bối cảnh đại dịch toàn cầu và chỉ vài ngày sau cái chết của George Floyd - người Mỹ gốc Phi - gây ra làn sóng các cuộc phản đối Black Lives Matter. Nhưng thực sự sự cố tràn dầu này là một thảm họa lớn để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng.
Các chuyên gia nghiên cứu về hệ sinh thái Bắc Cực cho biết: “ Chúng tôi lo lắng về tác động lâu dài của sự cố tràn dầu diesel này trong môi trường nguyên sơ như vậy – một nơi lạnh lẽo và khắc nghiệt. Mặc dù vi khuẩn được biết đến với công dụng làm sạch dầu tràn trên thế giới, tuy nhiên ở Bắc Cực, số lượng vi khuẩn thấp và tốc độ hoạt động của chúng chậm nên dầu diesel có thể tồn tại trong môi trường nhiều năm, nếu không nói là nhiều thập kỷ.
Sự cố tràn dầu diesel này khác với các sự cố tràn dầu khác
 |
Nhiều vụ tràn dầu lớn như Exxon Valdez năm 1989 hay Deepwater Horizon năm 2010 thường liên quan đến loại dầu thô đặc dính nổi trên bề mặt nước biển. Đối với những loại dầu tràn như thế này, người ta thường thu dọn và làm sạch là ổn. Tuy nhiên, sự cố tràn dầu Norilsk gần đây liên quan đến dầu diesel mỏng hơn, ít dính hơn trong nước, khiến công tác làm sạch trở nên khó khăn hơn.
Dầu diesel chứa từ 2.000 đến 4.000 loại hydrocarbon, phân hủy khác nhau trong môi trường. Thông thường, 50% thành phần trong dầu diesel hoặc nhiều hơn thế có thể bốc hơi trong vài giờ hoặc nhiều ngày, gây hại cho môi trường và gây ra các vấn đề về hô hấp cho những người sống gần đó.
Các thành phần hóa học còn lại trong dầu diesel có thể liên kết với tảo và vi sinh vật trong nước rồi chìm, tạo ra loại bùn độc hại dưới lòng sông hồ. Kết quả là, nó không gây ô nhiễm và không còn là mối đe dọa nữa. Tuy nhiên, lớp bùn này có thể tồn tại dưới lòng sông nhiều tháng thậm chí nhiều năm.
Hệ sinh thái bị ảnh hưởng
 |
Ở dưới đáy sông hồ là những thực vật cực nhỏ và tảo cần ánh sáng mặt trời để tạo ra năng lượng thông qua quá trình quang hợp. Đầu tiên khi dầu tiếp xúc với nước, nó nằm trên bề mặt nước và tạo thành khối dầu nhờn, vì vậy những sinh vật này quang hợp ánh sáng qua lớp dầu đó nhanh chóng chết đi. Rồi động vật phù du (động vật nhỏ bé) ăn chúng cuối cùng cũng chết.
Theo thời gian, gió và dòng hải lưu làm phân tán lớp dầu này, tuy nhiên phần ít dầu sẽ chìm xuống đáy, khiến số lượng động vật săn mồi dưới biển chết dần, ngược lại tảo sẽ phát triển mạnh hơn.
Nhiều vùng đất ở Bắc Cực thuộc Nga có ít sinh vật hơn so với các nơi khác trên thế giới, do điều kiện lạnh, khắc nghiệt, nên mặt đất thường bị đóng băng, nước khan hiếm và có ít thức ăn. Nhưng dù sao, những vùng đất này vẫn còn tồn tại nhiều sinh vật sống và đang bị ảnh hưởng nặng nề từng ngày bởi sự cố tràn dầu.
Ban đầu, dầu bao phủ các phần tử đất, làm giảm khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng, ảnh hưởng tiêu cực đến các sinh vật sống trong đất vì chúng không thể tiếp cận thức ăn và nước cần thiết cho sự sống. Lớp dầu này có thể tồn tại nhiều năm vì nó rất khó làm sạch, vì vậy thường thì người ta loại bỏ khu vực đất này đi.
Kể từ ngày 6/7, Nornickel - công ty khai thác mỏ dầu, cho biết sau sự cố tràn dầu diesel trên, họ đã loại bỏ 185.000 tấn đất bị ô nhiễm (gấp khoảng 14 lần trọng lượng của cầu Brooklyn). Đất đang được lưu trữ để được các chuyên gia làm sạch.
Sau khi đất này được làm sạch có thể được đưa trở lại vị trí cũ. Ngoài ra, khối lượng nước bị ô nhiễm nhiên liệu tương đương với nước của 13 bể bơi Olympic đã được bơm từ sông đến một khu công nghiệp gần đó, tại đây người ta sẽ tách các hóa chất độc hại và bơm nước sạch trở lại sông.
Mặc dù những phương pháp trên không thể loại bỏ hoàn toàn chất độc hại trong nước và đất, tuy nhiên chúng cũng góp phần làm giảm hậu quả ô nhiễm môi trường. Qua nhiều tháng, nhiều năm, những chất độc này sẽ tích tụ trong chuỗi thức ăn, từ các sinh vật cực nhỏ đến các sinh vật lớn hơn như cá và chim ăn chúng đều sẽ gặp vấn đề về sức khỏe.
Sự cố tràn dầu như vậy có thể sẽ xảy ra một lần nữa
 |
Chính quyền Nga đã đổ lỗi xảy ra sự cố là do bể chứa dầu hỏng xuống cấp và đã yêu cầu Nornickel tự nguyện trả tiền bồi thường cho thiệt hại về môi trường. Nornickel phủ nhận sơ suất và nói rằng bể chứa nhiên liệu bị hỏng do băng tan nhanh chóng.
Mùa xuân năm nay, Siberia trải qua nhiệt độ ấm hơn 10 ° C so với nhiệt độ trung bình và khu vực này rất dễ bị ảnh hưởng bởi sự nóng lên toàn cầu do phần lớn lãnh thổ Nga bị đóng băng. Thật vậy, 45% các mỏ khai thác dầu khí ở Bắc Cực thuộc Nga có nguy sụp đổ cơ sở hạ tầng do băng tan.
Nếu không có những quy định nghiêm ngặt hơn để cải thiện cơ sở hạ tầng hiện tại thì sẽ xảy ra nhiều sự cố tràn dầu hơn, đặc biệt là khi băng tan nhanh ở những khu vực này gây ra tình trạng bề mặt sụt lún.
Yến Anh
