Ngành hóa dầu Trung Quốc lao đao vì cuộc chiến thương mại với Mỹ

14:15 | 11/05/2025

(PetroTimes) - Cuộc đối đầu thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc đang làm đảo lộn thị trường nguyên liệu hóa dầu tại Trung Quốc, đẩy chi phí lên cao và khiến ngành công nghiệp này – vốn đã gặp nhiều áp lực – càng thêm khó khăn.

Ngành hóa dầu Trung Quốc lao đao vì cuộc chiến thương mại với Mỹ

Cuộc đối đầu thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc đang làm đảo lộn thị trường nguyên liệu hóa dầu tại Trung Quốc, đẩy chi phí lên cao và khiến ngành công nghiệp này, vốn đã gặp nhiều áp lực, càng thêm khó khăn. Ảnh AFP

Căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới không ngừng leo thang khi cả hai liên tục áp thuế cao lên hàng hóa của nhau. Tính từ năm 2018 đến nay, mức thuế trung bình mà Mỹ áp lên hàng hóa của Trung Quốc đã tăng lên 124,1%, trong khi Trung Quốc cũng đánh thuế trung bình 147,6% lên hàng hóa Mỹ. Gần như toàn bộ kim ngạch thương mại song phương đã bị ảnh hưởng bởi các mức thuế này.

Hậu quả là các dòng nguyên liệu hóa dầu quan trọng như ethane và propane – những hợp chất đầu vào thiết yếu trong chuỗi khai thác hóa dầu – bị gián đoạn nghiêm trọng. Các chuyên gia dự báo Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng lớn về nguồn cung hóa dầu trong vài năm tới.

Trung Quốc chuyển hướng nhập khẩu dầu từ các quốc gia bị trừng phạt

Trước bối cảnh nguồn cung bị bóp nghẹt do thuế quan và căng thẳng địa chính trị, Trung Quốc đang tích cực tái cơ cấu chiến lược nhập khẩu dầu thô. Một phần đáng kể trong kế hoạch này là tăng cường mua dầu từ các nước đang bị Mỹ trừng phạt như Iran, Venezuela và Nga.

Từ năm 2019 đến 2024, tỷ trọng dầu nhập khẩu từ các quốc gia này trong tổng lượng dầu Trung Quốc nhập về đã tăng từ 15% lên 27%. Đặc biệt, lượng dầu Iran xuất khẩu sang Trung Quốc đã tăng vọt – từ 340.000 thùng/ngày năm 2019 lên tới 1,2 triệu thùng/ngày vào năm 2024. Nga cũng mở rộng thị phần tại Trung Quốc với mức xuất khẩu đạt 1,3 triệu thùng/ngày trong cùng kỳ.

Ngược lại, lượng dầu nhập khẩu từ khu vực Tây Phi giảm mạnh, từ 17% năm 2019 xuống chỉ còn 9% vào năm 2024. Điều này cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt trong chiến lược năng lượng của Trung Quốc, nhằm giảm thiểu rủi ro từ những biến động chính trị và thuế quan toàn cầu.

Ngành hóa dầu Trung Quốc đang chuyển mình mạnh mẽ

Ngành hóa dầu Trung Quốc hiện đang trải qua một cuộc chuyển đổi mang tính cấu trúc sâu rộng, khi nước này tái cơ cấu nguồn cung nguyên liệu và mở rộng khai thác nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong nước.

Trong giai đoạn 2019–2024, nhu cầu đối với các nguyên liệu đầu vào như naphta, ethane và khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) của Trung Quốc đã tăng thêm khoảng 2,1 triệu thùng mỗi ngày. Sự bùng nổ này chủ yếu xuất phát từ việc mở rộng mạnh mẽ công suất khai thác ethylene và propylene – hai nguyên liệu nền tảng trong chuỗi sản phẩm hóa dầu. Dự kiến đến năm 2028, công suất khai thác ethylene của Trung Quốc sẽ tăng thêm 25 triệu tấn mỗi năm, chiếm gần một nửa tổng công suất bổ sung toàn cầu.

Trong khi đó, propylene cũng đang phát triển nhanh chóng, phần lớn nhờ vào sự gia tăng số lượng các nhà máy khử hydro từ propane (PDH). Hiện các nhà máy PDH đóng góp khoảng 32% tổng công suất propylene của Trung Quốc, tương đương sản lượng 22 triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nguồn cung LPG từ Mỹ lại trở thành điểm yếu chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng thương mại và các hàng rào thuế quan. Điều này có thể buộc nhiều nhà khai thác Trung Quốc chuyển hướng sang sử dụng naphta như một giải pháp thay thế.

Vùng Vịnh trở thành đối tác chiến lược trong ngành hóa dầu

Trước những thay đổi lớn trong ngành, các nước vùng Vịnh đang nổi lên như những đối tác chiến lược quan trọng của Trung Quốc. Dù thị trường dầu mỏ biến động mạnh kể từ năm 2022, khu vực này vẫn chiếm khoảng 35% tổng lượng dầu thô mà Trung Quốc nhập khẩu.

Nắm bắt nhu cầu tăng cao từ Trung Quốc, các quốc gia như Ả Rập Xê Út, Kuwait và UAE đang tích cực mở rộng sản xuất naphta và LPG. Công suất lọc dầu toàn khu vực đã tăng từ 4,9 triệu thùng/ngày vào năm 2014 lên 7,2 triệu thùng/ngày trong năm 2024.

Không chỉ dừng lại ở thương mại, Trung Quốc và các nước vùng Vịnh còn đang đẩy mạnh đầu tư chéo với hàng loạt dự án hóa dầu lớn theo kế hoạch đến năm 2030. Đáng chú ý, tập đoàn Saudi Aramco đang rót vốn vào nhiều tổ hợp hóa dầu tích hợp tại Trung Quốc như Yulong, Zhenhai và Sabic-Fujian. Những khoản đầu tư này không chỉ giúp Ả Rập Xê Út củng cố vị thế tại thị trường Trung Quốc, mà còn hỗ trợ nước này chuyển dần từ xuất khẩu dầu thô sang chuỗi sản phẩm hóa dầu có giá trị gia tăng cao hơn.

Tất cả những biến động trên đang góp phần tái định hình cục diện thương mại và chiến lược toàn cầu trong ngành hóa dầu. Trung Quốc sẽ phải cân bằng giữa việc kiểm soát chi phí nhập khẩu và đảm bảo an toàn chuỗi cung ứng. Trong khi đó, Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh sẽ vừa đối mặt với thách thức, vừa nắm bắt được cơ hội trong giai đoạn chuyển đổi mang tính bước ngoặt này.