Nga sẽ dễ dàng hoà giải cuộc xung đột Israel-Iran?

20:41 | 16/06/2025

(PetroTimes) - Nga đã duy trì lối ngoại giao cân bằng ở Trung Đông suốt nhiều thập kỷ, cố gắng dung hòa mối quan hệ với Israel trong khi vẫn phát triển kinh tế và quân sự chặt chẽ với Iran.

Nga sẽ dễ dàng hoà giải cuộc xung đột Israel-Iran?

Nga đã duy trì lối ngoại giao cân bằng ở Trung Đông suốt nhiều thập kỷ, cố gắng dung hòa mối quan hệ với Israel trong khi vẫn phát triển kinh tế và quân sự chặt chẽ với Iran. Ảnh Kanal 13

Các cuộc không kích của Israel vào cuối tuần qua nhằm vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của Iran đã khiến nhiều tướng lĩnh và nhà khoa học hàng đầu thiệt mạng, cùng với đó là màn đáp trả từ phía Tehran bằng máy bay không người lái và tên lửa. Cuộc xung đột đã đặt Moscow vào tình thế khó xử, đòi hỏi kỹ năng ngoại giao khéo léo để duy trì quan hệ với cả hai bên. Tuy nhiên, tình hình này cũng có thể mở ra cơ hội để Nga vươn lên trở thành nhà môi giới quyền lực, góp phần chấm dứt căng thẳng.

Một số nhà quan sát tại Moscow cũng cho rằng, việc thế giới dồn sự chú ý vào cuộc đối đầu giữa Israel và Iran có thể làm lu mờ chiến sự ở Ukraine, qua đó tạo lợi thế cho Nga làm suy yếu sự ủng hộ của phương Tây đối với Kyiv.

Động thái của Nga trước cuộc xung đột

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã điện đàm với cả Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian, mong muốn hỗ trợ hạ nhiệt căng thẳng.

Trong cuộc trò chuyện với ông Pezeshkian, ông Putin đã lên án các cuộc không kích của Israel và gửi lời chia buồn. Ông nhấn mạnh rằng Nga đã đưa ra những sáng kiến cụ thể nhằm giải quyết tình hình liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.

Bộ Ngoại giao Nga cũng lên án các cuộc không kích của Israel là “hoàn toàn không thể chấp nhận được” và cảnh báo rằng “giới lãnh đạo Israel sẽ phải chịu trách nhiệm cho mọi hệ quả của hành động khiêu khích này”. Nga kêu gọi cả hai bên “kiềm chế tối đa để ngăn chặn căng thẳng leo thang và tránh để khu vực rơi vào một cuộc chiến toàn diện”.

Tuy lên án mạnh mẽ hành động của Israel, Moscow vẫn chưa có động thái nào cho thấy họ sẽ hỗ trợ Tehran vượt ngoài khuôn khổ chính trị, dù hai nước đã ký kết hiệp ước đối tác.

Trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Netanyahu, Tổng thống Putin “nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quay trở lại tiến trình đàm phán và giải quyết mọi vấn đề liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran bằng con đường chính trị và ngoại giao”, đồng thời đề xuất vai trò trung gian “nhằm ngăn chặn căng thẳng leo thang”, theo thông cáo của Điện Kremlin.

Thông cáo cũng cho biết thêm: “Hai bên đã nhất trí rằng Nga sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với giới lãnh đạo cả Iran và Israel, với mục tiêu tháo gỡ tình thế hiện nay. Một tình thế có nguy cơ kéo theo những hậu quả thảm khốc cho toàn khu vực”.

Tổng thống Putin cũng đã điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào thứ Bảy để thảo luận về tình hình căng thẳng leo thang ở Trung Đông. Cố vấn đối ngoại của Putin, ông Yuri Ushakov, cho biết lãnh đạo Nga sẵn sàng thực hiện các nỗ lực hòa giải trung gian, đồng thời lưu ý rằng Moscow từng đề xuất các giải pháp “nhằm tìm kiếm những thỏa thuận có lợi cho cả đôi bên” trong các cuộc đàm phán Mỹ-Iran về chương trình hạt nhân của Tehran.

Quan hệ Moscow–Tehran: Từ căng thẳng đến đối tác chiến lược

Moscow và Tehran từng đối đầu nhau trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi Quốc vương Mohammad Reza Pahlavi là đồng minh thân cận của Mỹ. Sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979, lãnh tụ Ayatollah Ruhollah Khomeini không chỉ gọi Mỹ là “Đại quỷ Satan” mà còn công khai lên án Liên Xô là “Tiểu quỷ Satan”.

Tuy nhiên, quan hệ Nga–Iran đã nhanh chóng được cải thiện sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991. Khi Iran phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế, Moscow trở thành đối tác thương mại quan trọng và là một trong những nhà cung cấp vũ khí cùng công nghệ hàng đầu cho Tehran. Nga cũng là nước xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên cho Iran tại cảng Bushehr, nhà máy này chính thức đi vào hoạt động vào năm 2013.

Nga là một trong các bên ký kết thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với Iran và sáu cường quốc khác, theo đó Tehran được nới lỏng trừng phạt để đổi lấy việc hạn chế chương trình hạt nhân và chấp nhận sự giám sát của quốc tế. Khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, Nga đã lên tiếng ủng hộ Iran.

Sau khi nội chiến Syria bùng nổ vào năm 2011, Nga và Iran đã phối hợp hỗ trợ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad. Hai nước giúp ông Assad giành lại phần lớn lãnh thổ, nhưng vẫn không thể ngăn chặn sự sụp đổ nhanh chóng của chính quyền này vào tháng 12 năm 2024, sau một đợt tấn công chớp nhoáng từ phe đối lập.

Khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào năm 2022, phương Tây cáo buộc Tehran đã ký thỏa thuận cung cấp máy bay không người lái Shahed cho Điện Kremlin, sau đó triển khai sản xuất loại vũ khí này ngay tại Nga.

Vào tháng Một vừa qua, Tổng thống Putin và ông Pezeshkian đã ký hiệp ước “Đối tác chiến lược toàn diện”, thiết lập quan hệ chính trị, kinh tế và quân sự chặt chẽ giữa hai nước.

Quan hệ Nga–Israel vẫn bền chặt bất chấp căng thẳng

Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Moscow từng cung cấp vũ khí và huấn luyện cho Ả Rập, đối thủ của Israel. Quan hệ ngoại giao giữa hai nước chấm dứt vào năm 1967 và chỉ được nối lại vào năm 1991. Sau khi Liên Xô sụp đổ, quan hệ Nga–Israel nhanh chóng được cải thiện và duy trì cho đến nay.

Bất chấp mối quan hệ thân thiết giữa Moscow và Tehran, Tổng thống Putin nhiều lần cho thấy ông sẵn sàng cân nhắc các lợi ích của Israel.

Ông đã duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Thủ tướng Benjamin Netanyahu, người từng thường xuyên sang thăm Nga trước khi xung đột ở Ukraine bùng nổ.

Nga và Israel đã xây dựng mối quan hệ chặt chẽ về chính trị, kinh tế và văn hóa - một nền tảng giúp hai bên xử lý những vấn đề nhạy cảm, có thể gây chia rẽ, bao gồm cả tình hình tại Syria. Quan hệ này từng trải qua phép thử vào năm 2018, khi một máy bay trinh sát của Nga bị lực lượng Syria bắn nhầm trong lúc đáp trả một cuộc không kích của Israel, sự cố khiến toàn bộ 15 người trên máy bay thiệt mạng.

Mặc dù Nga đã cung cấp cho Iran hệ thống tên lửa phòng không tiên tiến S-300 — mà theo Israel, đã bị phá hủy trong các cuộc tấn công vào năm ngoái — Moscow dường như vẫn cố ý trì hoãn việc bàn giao các loại vũ khí khác như một cách xoa dịu lo ngại của Tel Aviv. Đặc biệt, Nga đã trì hoãn việc chuyển giao các chiến đấu cơ Su-35 hiện đại mà Iran cần để nâng cấp lực lượng không quân đã lỗi thời của mình.

Về phía Israel, nước này dường như cũng đã cân nhắc đến lợi ích của Moscow khi cung cấp vũ khí một cách miễn cưỡng cho Ukraine trong cuộc chiến kéo dài suốt ba năm qua.

Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Điện Kremlin và Israel lại khiến nhiều người ở Tehran không hài lòng. Một số thành viên trong giới lãnh đạo chính trị và quân sự Iran được cho là đang nghi ngờ về động cơ thực sự của Moscow.

Nga có được hưởng lợi từ căng thẳng tại Trung Đông?

Việc duy trì quan hệ tốt đẹp với cả Israel và Iran có thể mang lại lợi thế lớn cho Nga vào thời điểm này, giúp Moscow ở vào vị thế của một “nhà môi giới quyền lực” được cả hai bên tin cậy, đồng thời còn là đối tác tiềm năng trong bất kỳ thỏa thuận tương lai nào liên quan đến chương trình hạt nhân của Tehran.

Trước khi các cuộc không kích diễn ra hôm thứ Sáu, Tổng thống Putin đã thảo luận về tình hình căng thẳng leo thang ở Trung Đông trong các cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Những cuộc đối thoại này giúp nhà lãnh đạo Nga có cơ hội chuyển hướng khỏi chiến sự tại Ukraine và mở rộng vai trò của mình trong các vấn đề toàn cầu, bao gồm khả năng khởi động lại cuộc đối thoại với Washington.

Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov gần đây gợi ý rằng Nga có thể nhận uranium làm giàu từ Iran và chuyển đổi thành nhiên liệu cho các lò phản ứng dân dụng, như một phần của thỏa thuận tiềm năng giữa Mỹ và Iran.

Khả năng đạt được thỏa thuận mà trong đó Iran đồng ý các giới hạn chặt chẽ hơn về chương trình hạt nhân dường như vẫn rất mờ mịt sau các cuộc không kích của Israel. Tuy nhiên, nếu các cuộc đàm phán được nối lại, đề xuất của Nga có thể trở thành một yếu tố then chốt trong thỏa thuận.

Nhiều chuyên gia cho rằng các cuộc tấn công của Israel có thể đẩy giá dầu thế giới tăng cao và giúp Moscow thu lợi trong bối cảnh nền kinh tế nước này đang gặp khó khăn.

“Điều này sẽ phá hủy hy vọng của Ukraine và các đồng minh ở Tây Âu về việc cắt giảm doanh thu dầu mỏ của Nga - nguồn thu quan trọng cho ngân sách quân sự”, nhà phân tích quân sự tại Moscow, Ruslan Pukhov, nhận định.

Một số bình luận viên tại Moscow cũng cho rằng cuộc đối đầu ở Trung Đông có thể làm phân tán sự chú ý và nguồn lực của phương Tây khỏi chiến sự ở Ukraine, từ đó tạo điều kiện thuận lợi để Nga theo đuổi các mục tiêu trên chiến trường.

“Sự chú ý của thế giới đối với vấn đề Ukraine sẽ suy yếu”, nhà phân tích thân Kremlin Sergei Markov nhận định. “Cuộc xung đột giữa Israel và Iran sẽ giúp quân đội Nga gặt hái thành công ở Ukraine”.