Nếu eo biển Hormuz bị chặn, châu Á sẽ đối mặt với điều gì?

Nếu Iran phong tỏa eo biển Hormuz, châu Á sẽ là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Hình The Nation

Ảnh hưởng trực tiếp đến các nền kinh tế châu Á

Eo biển Hormuz từ lâu đã là tuyến vận chuyển dầu khí quan trọng đối với châu Á – khu vực phụ thuộc nhiều vào nguồn cung từ Trung Đông. Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), mỗi ngày có khoảng 14,2 triệu thùng dầu thô và 5,9 triệu thùng sản phẩm dầu tinh chế đi qua đây, trong đó 84% được chuyển đến châu Á. Ngoài ra, hơn 80% lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Qatar và UAE – chủ yếu cung cấp cho Trung Quốc và Ấn Độ – cũng đi qua eo biển Hormuz.

Trung Quốc nhập tới 5,4 triệu thùng dầu/ngày qua eo biển này trong quý I năm nay. Dù đã tăng nhập từ Nga, nước này vẫn phụ thuộc lớn vào dầu từ Trung Đông – đặc biệt là Ả Rập Xê Út và Iran.

Ấn Độ nhập khoảng 2,1 triệu thùng/ngày qua Hormuz, chiếm hơn một nửa tổng lượng dầu nhập khẩu. Dù đã cố gắng đa dạng hóa nguồn cung, Ấn Độ vẫn rất dễ bị tổn thương nếu tình hình tại eo biển xấu đi. Nếu giá dầu tăng 25%, Ấn Độ có thể phải chi thêm 30–40 tỷ USD mỗi năm.

Hàn Quốc và Nhật Bản lần lượt nhập khoảng 1,7 và 1,6 triệu thùng dầu/ngày qua Hormuz. Nhật Bản phụ thuộc tới 95% vào dầu từ Tây Á, còn Hàn Quốc chủ yếu nhập từ Ả Rập Xê Út – nhà cung cấp chiếm gần 1/3 lượng dầu nhập khẩu năm ngoái.

Ngoài ra, các nước Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Singapore, Đài Loan, và Việt Nam cũng bị ảnh hưởng trực tiếp, vì phần lớn dầu khí nhập khẩu đều đi qua tuyến đường này.

Ảnh hưởng dây chuyền đến lạm phát và tăng trưởng

Nếu tuyến Hormuz bị gián đoạn, chuỗi cung ứng dầu sẽ gặp khó khăn, chi phí vận chuyển và bảo hiểm tăng cao. Hậu quả là giá nhiên liệu, điện, giao thông, thực phẩm và hàng hóa tại châu Á có thể tăng mạnh. Các nền kinh tế như Ấn Độ, Indonesia và nhiều nước Đông Nam Á – vốn đã phải chi nhiều cho nhập khẩu năng lượng – sẽ đối mặt với thâm hụt tài khoản vãng lai tăng, buộc chính phủ các nước phải trợ giá, hoặc cắt giảm chi tiêu cho phúc lợi và hạ tầng.

Theo chuyên gia Joaquin Vespignani, người tiêu dùng châu Á sẽ chịu ảnh hưởng kép: Giá cả leo thang trong khi thu nhập thực tế giảm, khiến kinh tế phục hồi chững lại và gây áp lực lớn lên ngân sách.

Nguy cơ này càng đáng lo khi nhiều nước trong khu vực vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau đại dịch Covid-19 và khủng hoảng lương thực trước đó.

Khó khăn trong tìm nguồn thay thế

Dù khả năng Iran phong tỏa hoàn toàn eo biển Hormuz chỉ khoảng 20% (theo Tập đoàn Eurasia), nhưng các hành động như kiểm soát nghiêm ngặt, hay đe dọa tàu chở dầu, cũng đủ làm thị trường năng lượng rối loạn.

Một số nước có thể cầm cự tạm thời nhờ kho dự trữ, hoặc nguồn thay thế như dầu từ Nga. Tuy nhiên, việc thay thế hoàn toàn nguồn cung từ Trung Đông là rất khó.

Ả Rập Xê Út và UAE có hệ thống đường ống vận chuyển dầu không cần đi qua Hormuz, nhưng công suất chỉ khoảng 2,6 triệu thùng/ngày – quá thấp so với nhu cầu thực tế. Trong khi đó, đường ống Goreh–Jask của Iran – vốn dẫn dầu ra vịnh Oman – hiện đã ngừng hoạt động, với công suất tối đa chỉ đạt 300.000 thùng/ngày.

Thêm vào đó, phần lớn công suất dự phòng của OPEC+ cũng nằm ở khu vực Vịnh, nên nếu có khủng hoảng toàn diện, cũng khó phát huy được vai trò điều tiết thị trường.

Áp lực lên chính sách tiền tệ và tài khóa

Theo Goldman Sachs, nếu lượng dầu đi qua Hormuz giảm một nửa trong một tháng, giá dầu Brent có thể tăng lên 110 USD/thùng. Khi đó, lạm phát tại châu Á sẽ bùng phát, buộc các ngân hàng trung ương phải từ bỏ kế hoạch hạ lãi suất, thậm chí cân nhắc tăng lãi suất trở lại – điều này sẽ tạo thêm áp lực cho tăng trưởng và đầu tư.

Eo biển Hormuz là tuyến đường huyết mạch của thị trường năng lượng toàn cầu. Nếu tuyến này bị gián đoạn, châu Á – nơi phụ thuộc lớn vào dầu từ Trung Đông và có ít dư địa tài khóa – sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và duy trì đà phục hồi.

Vì sao việc phong tỏa eo biển Hormuz sẽ là quyết định đầy rủi ro đối với Iran?

Nguy cơ tê liệt Hormuz: Hồi chuông báo động hay đòn tâm lý?

Đã bao giờ Iran phong tỏa eo biển Hormuz?

Nh.Thạch

AFP