Mỹ tịch thu tàu chở dầu Venezuela: Có hợp pháp không?

20:31 | 13/12/2025

(PetroTimes) - Mỹ thông báo đã tịch thu một tàu chở dầu bị liệt vào danh sách trừng phạt, động thái khiến giá dầu tăng và làm quan hệ giữa Washington và Caracas thêm căng thẳng.

Mỹ tịch thu tàu chở dầu Venezuela: Có hợp pháp không?

Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Pam Bondi đã đăng tải một video về vụ bắt giữ lên tài khoản X/Twitter, gọi con tàu là "tàu chở dầu thô được sử dụng để vận chuyển dầu bị cấm vận từ Venezuela và Iran". (Ảnh: Tài khoản X của Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi).

Tổng thống Donald Trump cho biết lực lượng Mỹ đã thu giữ một tàu chở dầu gần vùng biển Venezuela. Đây được xem là con tàu lớn nhất từng bị Mỹ thu giữ trong các chiến dịch gần đây.

“Tàu vừa bị thu giữ nằm ngoài khơi Venezuela, rất lớn. Và còn nhiều diễn biến khác sẽ tiếp tục được triển khai”, ông Trump phát biểu.

Phía Venezuela chỉ trích đây là hành động vi phạm luật pháp quốc tế và cáo buộc Mỹ “tước đoạt tài sản”.

Sự việc diễn ra trong bối cảnh Mỹ tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực, nơi Washington đã thực hiện ít nhất 21 cuộc không kích nhằm vào các tàu bị cáo buộc vận chuyển ma túy kể từ tháng 9. Tuy nhiên, chính quyền Trump chưa công bố bằng chứng xác nhận cáo buộc này.

Mỹ đã tịch thu tàu bằng cách nào?

Theo phía Mỹ, lực lượng chức năng đã chặn và tịch thu một tàu chở dầu lớn gần Venezuela, đánh dấu hoạt động đầu tiên kiểu này kể từ nhiều năm qua.

Trước đó, vụ việc tương tự gần nhất xảy ra năm 2014, khi lực lượng SEAL của Hải quân Mỹ lên tàu Morning Glory ngoài khơi Cyprus, liên quan đến tranh chấp dầu mỏ tại Libya.

Chính quyền Trump không công bố tên tàu hoặc vị trí cụ thể của hoạt động lần này. Bloomberg dẫn nguồn tin cho biết đây là “tàu không quốc tịch”, từng neo đậu tại Venezuela.

Ngay sau thông báo, Tổng chưởng lý Mỹ Pam Bondi công bố đoạn video cho thấy hai trực thăng tiếp cận một tàu lớn, lực lượng vũ trang đổ bộ xuống boong.

“Hôm nay, FBI, cơ quan điều tra an ninh nội địa và lực lượng tuần duyên, với hỗ trợ từ Bộ Xung đột, đã thực hiện lệnh tịch thu đối với một tàu vận chuyển dầu thô nằm trong danh sách trừng phạt liên quan đến Venezuela và Iran”, bà Bondi nói.

Bà cho biết con tàu này bị đưa vào diện trừng phạt trong nhiều năm, vì bị cáo buộc tham gia mạng lưới vận chuyển dầu bất hợp pháp hỗ trợ các tổ chức bị Mỹ liệt vào danh sách khủng bố.

Theo chuyên gia, phương thức đổ bộ thể hiện trong video phù hợp với quy trình tiêu chuẩn của các chiến dịch tương tự.

Ông Mark Cancian, Đại tá Thủy quân lục chiến Mỹ đã nghỉ hưu và hiện là cố vấn cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), trao đổi với Al Jazeera rằng các lực lượng Hải quân, Tuần duyên và đặc nhiệm của Mỹ đều được đào tạo chuyên sâu cho nhiệm vụ thăm dò, lên tàu, kiểm tra và thu giữ (VBSS).

Đây là hoạt động diễn ra thường xuyên, đặc biệt với Tuần duyên. Theo ông, chính phủ Mỹ cho biết vụ thu giữ lần này do Tuần duyên thực hiện, dù trực thăng xuất hiện trong video giống mẫu SH-60S của Hải quân.

Tàu nào bị thu giữ?

Reuters dẫn báo cáo của công ty an ninh hàng hải Anh Vanguard cho biết tàu chở dầu thô Skipper là con tàu bị thu giữ vào rạng sáng thứ Tư ngoài khơi Venezuela.

Theo dữ liệu MarineTraffic, Skipper là tàu chở dầu thô cỡ lớn, dài khoảng 333 m và rộng 60 m. Con tàu nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ từ năm 2022, do bị cáo buộc tham gia vận chuyển dầu cho Hezbollah và Lực lượng Quds của Iran.

Skipper rời cảng Jose của Venezuela trong khoảng ngày 4-5/12 sau khi nhận khoảng 1,8 triệu thùng dầu thô Merey - loại dầu nặng có hàm lượng lưu huỳnh cao. Tổng thống Trump cho biết Mỹ dự kiến giữ lại số dầu này.

Trước thời điểm bị thu giữ, Skipper đã chuyển khoảng 200.000 thùng dầu gần Curaçao sang tàu Neptune 6 treo cờ Panama, một tàu đang trên đường tới Cuba, theo dữ liệu vệ tinh do TankerTrackers.com phân tích. Hồ sơ vận chuyển của PDVSA cho thấy Skipper từng chở dầu thô Venezuela sang châu Á trong các năm 2021 và 2022.

Mỹ cho biết hoạt động tịch thu diễn ra trên biển Caribe. Quan chức Mỹ nói vụ việc xảy ra gần lãnh hải Venezuela, nhưng không nêu vị trí cụ thể. Dữ liệu MarineTraffic cũng cho thấy tín hiệu của Skipper vẫn nằm trong khu vực này.

Tính pháp lý của động thái

Theo ông Cancian, việc tịch thu hàng hóa bị trừng phạt thường diễn ra trong lãnh thổ của một quốc gia, do đó việc thực hiện trên vùng biển quốc tế là điều khác biệt so với thông lệ. Ông cũng lưu ý rằng dù có nhiều tàu chở dầu thuộc diện trừng phạt của Nga đang hoạt động, không tàu nào bị kiểm tra theo cách tương tự.

Một số chuyên gia cho rằng tính hợp pháp của vụ thu giữ hiện chưa được xác định rõ, phần vì nhiều thông tin chi tiết chưa được công bố.

Dù vậy, Mỹ vẫn có thể viện dẫn một số cơ sở pháp lý khác nhau để giải thích cho việc thu giữ.

Một trong các lập luận là con tàu được xem là “không quốc tịch”. Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), tàu thuyền phải có quốc tịch rõ ràng. Chính phủ Guyana, quốc gia láng giềng Venezuela, cho biết Skipper đã “treo cờ Guyana giả” và không hề được đăng ký tại nước này.

Nếu một con tàu treo lá cờ mà không được đăng ký, hoặc không treo bất kỳ cờ nào, các quốc gia có quyền thăm dò, cho phép họ chặn và kiểm tra tàu khi đang hoạt động ở vùng biển quốc tế. Trong trường hợp kiểm tra giấy tờ mà vẫn còn nghi ngờ về quốc tịch, phạm vi khám xét có thể được mở rộng.

Trong các chiến dịch trước đây đối với tàu nằm trong diện trừng phạt, Mỹ thường chỉ tịch thu dầu thay vì thu giữ cả con tàu. Năm 2020, Mỹ đã tịch thu nhiên liệu trên bốn tàu bị cáo buộc vận chuyển dầu Iran tới Venezuela.

Luật Mỹ cũng cho phép Tuần duyên - lực lượng thực hiện chiến dịch lần này - có quyền kiểm tra và thu giữ trên vùng biển quốc tế nhằm thực thi luật pháp Mỹ. Quy định nêu rõ lực lượng này có thể đặt câu hỏi, kiểm tra, khám xét, thu giữ và bắt giữ trên vùng biển quốc tế để ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm.

Tuy nhiên, một số chuyên gia pháp lý cho rằng Mỹ đã vượt quá thẩm quyền. Theo ông Francisco Rodriguez, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (CEPR), Washington không có quyền tài phán để thực thi các lệnh trừng phạt đơn phương đối với các tổ chức không thuộc Mỹ khi ở ngoài lãnh thổ Mỹ.

Ông cho rằng Mỹ đang dựa vào các quy định hàng hải đối với tàu không quốc tịch như một phương thức để mở rộng việc áp dụng lệnh trừng phạt ra ngoài phạm vi lãnh thổ.

Trong một bài viết cho CEPR, ông Rodriguez cảnh báo rằng nếu Mỹ tiếp tục áp dụng biện pháp như vậy, chi phí giao dịch của Venezuela có thể tăng đáng kể và làm tình hình kinh tế nước này thêm khó khăn.

Phản ứng của Venezuela

Bộ Ngoại giao Venezuela cho rằng những nguyên nhân thực sự đằng sau các hành động mà họ gọi là gây sức ép kéo dài đối với Venezuela “đã lộ rõ”.

Theo tuyên bố, các cáo buộc liên quan đến di cư, ma túy, dân chủ, hay nhân quyền không phải trọng tâm, mà vấn đề then chốt nằm ở tài nguyên thiên nhiên, dầu mỏ, năng lượng và các nguồn lực mà Venezuela cho là thuộc chủ quyền của mình.

Bộ này gọi vụ việc là hành động mang tính “cướp biển”. Chính phủ Venezuela cho biết sẽ gửi khiếu nại đến “tất cả” các cơ quan quốc tế và khẳng định sẽ bảo vệ chủ quyền, tài nguyên và lợi ích quốc gia với “quyết tâm tuyệt đối”.

Tuyên bố cũng nhấn mạnh rằng Venezuela sẽ không chấp nhận bất kỳ nỗ lực nào từ bên ngoài nhằm tước đoạt những gì họ coi là quyền lợi hợp pháp theo lịch sử và hiến pháp.

Những hệ quả tiềm tàng đối với xuất khẩu dầu của Venezuela

Theo một số chuyên gia, vụ thu giữ có thể tạo ra sự gián đoạn ngắn hạn đối với hoạt động xuất khẩu dầu của Venezuela, chủ yếu vì đây là lần đầu tiên Mỹ thu giữ một lô dầu của nước này.

Ông Carlos Eduardo Pina, nhà khoa học chính trị người Venezuela, nhận định diễn biến này có thể khiến các hãng vận tải thận trọng hơn, dù mức độ ảnh hưởng tổng thể được đánh giá là không lớn.

Ông cho rằng lý do là Mỹ vẫn cho phép Chevron tiếp tục khai thác và xuất khẩu dầu từ Venezuela theo giấy phép đặc biệt, bất chấp các biện pháp trừng phạt rộng hơn.

Chevron - nhà điều hành các liên doanh với PDVSA - cho biết hoạt động của họ tại Venezuela vẫn diễn ra bình thường. Công ty hiện là đơn vị duy nhất xuất khẩu dầu thô Venezuela sang Mỹ và đã nâng mức xuất khẩu trong tháng trước lên khoảng 150.000 thùng/ngày, so với 128.000 thùng/ngày của tháng 10.

Tại Venezuela, ông Pina cho rằng vụ việc có thể dẫn đến tâm lý lo ngại về tài chính, có khả năng thúc đẩy nhu cầu đổi tiền và làm trầm trọng thêm tình hình kinh tế - xã hội trong bối cảnh nước này đang đối mặt với khủng hoảng nhân đạo kéo dài.

Ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ - Venezuela

Về phương diện ngoại giao, ông Pina đánh giá động thái này mang tính tín hiệu chính trị gửi đến chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro, nhất là khi nó diễn ra trùng thời điểm lãnh đạo phe đối lập Maria Corina Machado nhận giải Nobel. Theo ông, đây có thể được xem là việc Mỹ thể hiện lập trường của mình tại khu vực Mỹ Latinh.

Trong nhiều năm, Tổng thống Maduro lập luận rằng các chiến dịch của Mỹ tại Caribe và Thái Bình Dương dưới thời ông Trump không chỉ nhằm vào hoạt động chống ma túy mà còn liên quan đến các nỗ lực gây áp lực lên chính quyền Venezuela. Chính quyền Trump từng cho phép CIA tiến hành một số hoạt động tại Venezuela và nhiều lần đưa ra thông điệp không thống nhất liên quan tới khả năng can thiệp quân sự.

Giới phân tích cho rằng vụ thu giữ lần này là một bước đi tiếp theo trong chính sách gia tăng sức ép lên chính quyền Maduro. Ông Mark Cancian nhận định đây là động thái nhằm gây sức ép, với mục tiêu tạo thay đổi từ bên trong, hoặc buộc chính quyền Maduro điều chỉnh.

Ông cũng chỉ ra rằng hành động này nằm trong chuỗi biện pháp của Mỹ, bao gồm điều tàu sân bay Ford đến Caribe, cho phép CIA can dự vào hoạt động liên quan đến chính quyền Maduro, triển khai các chuyến bay áp chế, và gần đây là điều động máy bay F-18.

Theo ông Cancian, mức độ ảnh hưởng thực tế của chiến dịch phụ thuộc vào các bước tiếp theo. Nếu Mỹ tiếp tục thu giữ thêm tàu chở dầu, kịch bản này có thể tương tự một hình thức phong tỏa. Với nền kinh tế phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ dầu mỏ, Venezuela sẽ gặp nhiều khó khăn nếu xảy ra một tình huống như vậy.