Mỹ chuộng xăng dầu, thị trường xe điện rơi vào tay Trung Quốc
 |
| Tổng thống Donald Trump đang thúc đẩy các dòng xe tiêu thụ nhiều xăng dầu thay vì xe điện (EV). (Ảnh: AFP) |
Khi Tổng thống Donald Trump công bố quyết định hủy bỏ các quy định về hiệu suất nhiên liệu đối với phương tiện giao thông, ông mô tả động thái này là chấm dứt cái mà ông gọi là “trò lừa đảo xanh mới”.
Phát biểu này nhằm vào các nỗ lực thúc đẩy điện hóa giao thông của chính quyền tiền nhiệm Joe Biden, vốn đưa ra nhiều ưu đãi để các hãng xe từng bước loại bỏ động cơ đốt trong, chuyển sang xe điện phát thải thấp và thân thiện hơn với khí hậu.
Kể từ khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1, chính quyền Trump đã bãi bỏ hàng loạt chính sách khuyến khích giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Trong số đó có việc hủy sắc lệnh của Tổng thống Biden yêu cầu 50% số xe bán ra tại Mỹ vào năm 2030 phải là xe điện; đóng băng hàng tỷ USD dành cho hạ tầng trạm sạc; và loại bỏ khoản tín dụng thuế 7.500 USD (6.444 euro) cho người mua xe điện. Song song với đó, ông Trump cũng cắt giảm ngân sách cho các chương trình năng lượng xanh để ưu tiên phát triển dầu khí.
Cho rằng các “tiêu chuẩn khí thải ống xả phi lý” đang “giết chết” ngành công nghiệp ô tô, ông Trump nói với các lãnh đạo doanh nghiệp ô tô tại Phòng Bầu dục rằng các quy định về hiệu suất nhiên liệu khiến giá xe trở nên quá đắt đỏ.
Nhiều chuyên gia trong ngành nhận định rằng các ưu đãi dành cho xe điện trước đây đã thúc đẩy đầu tư vào xe điện và hạ tầng sạc, đồng thời tạo thêm việc làm. Tuy nhiên, theo các đánh giá này, ông Trump đang lựa chọn từ bỏ lộ trình điện hóa để quay lại với những công nghệ đã có từ thế kỷ 19.
Xe chạy xăng có thực sự rẻ hơn xe điện?
Hệ quả của việc nới lỏng quy định là các mẫu xe bán ra tại Mỹ chỉ cần đạt mức tiêu thụ nhiên liệu khoảng 35 dặm/gallon (56 km/gallon), thay vì 50 dặm/gallon theo tiêu chuẩn hiệu suất nhiên liệu được chính quyền Biden cập nhật cho các dòng xe du lịch và xe tải nhẹ giai đoạn 2022-2031.
Theo các nhà phê bình, những thay đổi này sẽ gây bất lợi cho cả khí hậu lẫn người tiêu dùng.
Thống đốc bang California Gavin Newsom, thành viên Đảng Dân chủ và là người đứng đầu một bang đi đầu về năng lượng tái tạo và xe điện, cho rằng ông Trump đang “trao cho các nhà tài trợ Big Oil đúng thứ họ muốn: Ít bảo vệ người tiêu dùng hơn và lợi nhuận lớn hơn cho các bên gây ô nhiễm”.
Dẫn ước tính của Cơ quan An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia Mỹ (NHTSA), ông Newsom cho biết nếu các tiêu chuẩn hiệu suất nhiên liệu cũ được duy trì, lượng nhiên liệu tiêu thụ trên toàn quốc có thể giảm tới 70 tỷ gallon (265 tỷ lít) mỗi năm.
Ông Steven Higashide, Giám đốc Chương trình Giao thông Sạch của tổ chức phi lợi nhuận Union of Concerned Scientists, cho rằng việc nới lỏng các quy định về hiệu suất nhiên liệu cuối cùng sẽ khiến giá xăng tăng cao.
“Ô nhiễm từ xe cộ và mức độ phụ thuộc của Mỹ vào dầu mỏ đã giảm, trong khi người lái xe có thể tiết kiệm tiền hơn khi lựa chọn các phương tiện tiết kiệm nhiên liệu”, ông Higashide nêu trong một tuyên bố.
Theo ông, trong suốt 50 năm liên tục nâng cao tiêu chuẩn hiệu suất nhiên liệu, người lái xe Mỹ đã giảm được tác động từ những cú sốc của thị trường dầu mỏ, cải thiện chất lượng không khí và cuối cùng tiết kiệm được hơn 5.000 tỷ USD (4.260 tỷ euro).
Trung Quốc sẵn sàng củng cố vị thế thống trị trong lĩnh vực xe sạch
Theo ông Ben Scott, Trưởng bộ phận Nhu cầu Năng lượng của tổ chức Carbon Tracker (Anh), việc Tổng thống Mỹ Donald Trump nới lỏng các tiêu chuẩn hiệu suất ô tô là “chiến thắng rõ ràng” cho ngành dầu mỏ Mỹ, nhưng còn có lợi hơn cho Trung Quốc vì khiến Mỹ tụt hậu xa hơn trong quá trình chuyển đổi sang xe điện.
Năm 2024, xe điện chiếm khoảng 20% tổng doanh số ô tô toàn cầu, tăng 25% so với năm trước. Trong tổng số 17 triệu xe điện bán ra, Trung Quốc chiếm tới 11 triệu chiếc, trong khi Mỹ chỉ đạt khoảng 1,6 triệu. Gần một nửa số xe bán ra tại Trung Quốc là xe điện, còn ở Mỹ tỷ lệ này chỉ khoảng 10%.
Trái với xu hướng tại Mỹ, Trung Quốc đang chi phối thị trường xe điện toàn cầu nhờ các chính sách hỗ trợ mạnh từ Nhà nước. Những biện pháp này vừa thúc đẩy khai thác, vừa kéo giảm chi phí, khiến nhiều mẫu xe phát thải thấp tại Trung Quốc rẻ hơn cả xe chạy xăng. Theo ông Scott, việc Mỹ rút lại các chính sách hỗ trợ xe điện sẽ càng nới rộng khoảng cách, buộc các hãng xe Mỹ tiếp tục dựa vào công nghệ động cơ đốt trong đã lỗi thời thay vì dứt khoát hướng tới tương lai điện hóa.
Thực tế, tập đoàn Ford mới đây đã thông báo rút khỏi kế hoạch điện hóa các dòng xe cỡ lớn, một phần do thay đổi chính sách, và chuyển trọng tâm sang xe tải chạy xăng cùng các mẫu hybrid. Dù Trung Quốc hiện đối mặt với tình trạng dư cung xe điện, phần nào do các mức thuế của Mỹ và Liên minh châu Âu hạn chế xuất khẩu, ông Scott cho rằng những mẫu xe giá rẻ này vẫn sẽ tìm được thị trường tại các quốc gia đang phát triển, nơi người tiêu dùng nhạy cảm về giá. Ông nhấn mạnh xu hướng chuyển sang xe điện là không thể đảo ngược.
Việc “bơm lại” thị trường xe xăng được xem là bước lùi lớn đối với khí hậu. Hiện nay, vận tải hành khách và hàng hóa tại Mỹ chiếm khoảng 29% tổng lượng phát thải carbon của nước này, cao nhất trong các lĩnh vực kinh tế. Theo Cơ quan An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia Mỹ (NHTSA), các tiêu chuẩn hiệu suất nhiên liệu hiện hành đã giúp ngăn chặn hơn 710 triệu tấn khí thải gây biến đổi khí hậu.
Với mức phát thải chỉ bằng khoảng một phần ba so với xe chạy xăng, xe điện được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh quá trình cắt giảm phát thải trên đường bộ tại Mỹ, nhất là khi doanh số xe điện đạt kỷ lục trong chín tháng đầu năm 2025. Tuy nhiên, đà tăng này được dự báo sẽ chững lại do chính sách thiếu ổn định. Theo ông Ben Scott, sự khó lường trong các quy định về tiêu chuẩn nhiên liệu và ưu đãi cho xe điện sẽ làm chậm quá trình khử carbon của đội xe, qua đó ảnh hưởng tiêu cực đến nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu.
Trước lo ngại rằng pin xe điện tiêu tốn nhiều năng lượng và tài nguyên, bà Ellen Kennedy, chuyên gia giao thông sạch của Viện Rocky Mountain (Mỹ), cho rằng tái chế pin hiệu quả có thể giảm đáng kể nhu cầu khai thác nguyên liệu mới. Hiện nay, hơn 90% lithium và khoảng 95% nickel, cobalt trong pin có thể được tái chế. Bà nhấn mạnh công nghệ tái chế đang ngày càng hoàn thiện, trong khi nhiên liệu hóa thạch là hữu hạn và chỉ dùng một lần.
So với khoảng 2,15 tỷ tấn dầu tiêu thụ cho giao thông đường bộ toàn cầu năm 2024, chỉ cần khoảng 125 triệu tấn khoáng sản cũng có thể tạo nền tảng cho một nền kinh tế tuần hoàn gần như vô hạn đối với pin thông qua tái sử dụng và tái chế. Theo bà Kennedy, đây là hình thức khai thác có tính tự duy trì, giúp xe điện tiếp tục lưu thông bền vững trong tương lai.
Nh.Thạch
AFP
