Vì sao Trung Quốc chấm dứt trợ cấp cho xe điện?

13:30 | 02/11/2025

(PetroTimes) - Trung Quốc phát tín hiệu sẽ chấm dứt trợ cấp cho xe điện, loại ngành này khỏi kế hoạch 5 năm. Động thái mang tính chiến lược này nhằm tái phân bổ nguồn lực cho các công nghệ trọng yếu khác trong bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang, đồng thời vẫn ghi nhận vai trò dẫn đầu toàn cầu và đóng góp lớn của ngành xe điện trong chuỗi công nghiệp.

Vì sao Trung Quốc chấm dứt trợ cấp cho xe điện?

(Ảnh minh hoạ)

Trung Quốc đã phát đi tín hiệu rõ ràng rằng nước này sẵn sàng chấm dứt các khoản trợ cấp cho ngành xe điện (EV) sau nhiều năm được chính phủ hỗ trợ mạnh mẽ. Các chính sách này từng tạo nên cơn bùng nổ giúp Trung Quốc vươn lên thành trung tâm sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, nhưng cũng khiến nền kinh tế thứ hai toàn cầu đối mặt tình trạng dư thừa công suất, buộc Bắc Kinh phải đẩy mạnh xuất khẩu ra nước ngoài.

Lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ, các nhà hoạch định chính sách hàng đầu của Trung Quốc đã loại xe điện khỏi danh mục những ngành chiến lược trong kế hoạch phát triển 5 năm giai đoạn 2026-2030.

Theo giới phân tích, động thái này cho thấy Bắc Kinh coi ngành xe điện đã đủ trưởng thành và không còn cần nguồn hỗ trợ tài chính lớn như trước, để thị trường tự điều tiết sự phát triển.

Tuy nhiên, việc bị loại khỏi danh mục không đồng nghĩa với việc ngành xe điện “hết thời”, dù lĩnh vực này từng bị chính Chủ tịch Tập Cận Bình chỉ trích vì cạnh tranh quá mức. Thay vào đó, đây là một quyết định mang tính chiến lược, nhằm dồn nguồn lực cho các lĩnh vực công nghệ mới mà Trung Quốc muốn tăng cường, trong bối cảnh căng thẳng thương mại và an ninh toàn cầu ngày càng phức tạp.

Thị trường sẽ đóng vai trò lớn hơn

“Đây là sự thừa nhận chính thức rằng xe điện không còn cần các chính sách ưu tiên nữa. Trợ cấp cho xe điện sẽ dần biến mất”, bà Dan Wang, Giám đốc phụ trách Trung Quốc của công ty tư vấn Eurasia Group, nhận định.

“Trung Quốc đã thống trị công nghệ xe điện và pin, nên không cần thêm ưu tiên nào nữa. Điều đó không có nghĩa chính phủ sẽ yêu cầu cắt giảm công suất - mà thị trường sẽ tự quyết định ai tồn tại”, bà nói thêm.

Trước đây, xe năng lượng mới (NEV) - gồm xe điện, xe hybrid sạc ngoài và xe chạy pin nhiên liệu - từng nằm trong danh mục các ngành công nghiệp chiến lược mới nổi trong 3 kế hoạch 5 năm liên tiếp. Nhờ vậy, chính quyền Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ USD để khuyến khích sản xuất và tiêu dùng xe điện.

Nhờ những chính sách đó, Trung Quốc đã xây dựng được chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, với các tập đoàn như BYD, đồng thời trở thành thị trường xe năng lượng mới lớn nhất thế giới. Tính đến tháng 7/2024, NEV chiếm hơn 50% tổng doanh số ô tô - vượt xa mục tiêu mà các nhà hoạch định chính sách đặt ra cách đây hơn một thập kỷ.

Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng quá nhanh cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ của nhà nước đã khiến nguồn cung vượt xa nhu cầu nội địa, khi nhiều hãng xe chạy theo chỉ tiêu sản lượng do chính phủ định hướng, thay vì nhu cầu thực tế của người tiêu dùng, theo Reuters.

Dữ liệu từ công ty nghiên cứu Jato Dynamics cho thấy, trong số 169 hãng xe đang hoạt động tại Trung Quốc, có tới 93 hãng chỉ chiếm thị phần dưới 0,1%.

“Từ góc độ quốc gia, không cần tập trung quá nhiều vào NEV nữa, vì điều đó có thể khiến tình trạng dư thừa công suất thêm trầm trọng”, ông Tu Xinquan, Viện trưởng kiêm Giáo sư tại Viện Nghiên cứu WTO thuộc Đại học Kinh tế và Thương mại Quốc tế Trung Quốc, nhận định.

Dù NEV bị loại khỏi kế hoạch phát triển quốc gia mới, ông Tu dự báo các cơ quan như Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) và Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) vẫn sẽ ban hành các kế hoạch chi tiết hơn để định hướng tương lai cho ngành này.

Tập trung mạnh hơn vào đổi mới

Trong nhiều năm qua, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc luôn nhấn mạnh rằng mục tiêu cuối cùng là giúp ngành xe năng lượng mới (NEV) tự đứng vững, đồng thời từng bước chấm dứt các chương trình trợ cấp và ưu đãi thuế kéo dài nhiều năm qua.

Chính phủ Trung Quốc đã kết thúc chương trình trợ cấp mua xe điện vào cuối năm 2022 và dự kiến sẽ xóa bỏ hoàn toàn ưu đãi giảm thuế mua xe vào năm 2027, dù một số hiệp hội ô tô trong nước đang kêu gọi tiến trình này diễn ra chậm hơn.

Một cố vấn chính sách của Trung Quốc (đề nghị giấu tên) cho biết, việc xe điện không còn nằm trong nhóm các ngành chiến lược mới nổi “không có nghĩa là chúng mất đi tầm quan trọng - ngược lại, chúng vẫn cực kỳ quan trọng. Hãy nhìn vào xuất khẩu, lợi nhuận toàn ngành, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng và vị thế dẫn đầu toàn cầu của Trung Quốc - NEV chắc chắn vẫn là lĩnh vực trọng yếu”.

Tuy nhiên, sự thay đổi này đồng nghĩa với việc các hãng xe sẽ phải chấp nhận thực tế rằng tương lai của họ giờ sẽ do thị trường quyết định. Trong nửa đầu năm nay, 11 trong số 17 hãng xe Trung Quốc niêm yết đã báo lãi.

Ông Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc, nhận định kế hoạch mới cho thấy Chính phủ sẽ áp dụng các biện pháp hỗ trợ có trọng tâm hơn, thay vì cách tiếp cận dàn trải như trước, nhằm giảm dần sự phụ thuộc của ngành vào chính sách nhà nước.

“Chính phủ sẽ yêu cầu các hãng xe điện tập trung mạnh hơn vào đổi mới sản phẩm và hạn chế sản xuất các mẫu xe chất lượng thấp”, ông nói.

Theo ông Shaochen Wang, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Counterpoint, các nhà sản xuất ô tô cần xây dựng lợi thế cốt lõi đủ mạnh nếu muốn đứng vững ở Trung Quốc - thị trường ô tô lớn nhất thế giới.

“Chẳng hạn, BYD và Leapmotor tăng lợi thế về chi phí nhờ cải thiện khả năng tích hợp chuỗi cung ứng và tung ra các sản phẩm hiệu quả hơn về giá; trong khi Xiaomi và các thương hiệu thuộc Liên minh Di động Thông minh Huawei (HIMA) lại thu hút người tiêu dùng nhờ sức mạnh thương hiệu và công nghệ thông minh tiên tiến”, ông nói.