Mỹ: Bù lỗ điện hạt nhân và thỏa hiệp "không hoàn hảo"

Năng lượng hạt nhân không tạo ra khí thải nhà kính, có thể góp phần làm giảm lượng khí thải carbon nhưng các nhà máy điện hạt nhân ngày nay thường không thể cạnh tranh về giá với các nguồn năng lượng rẻ hơn hiện có, đặc biệt là khí đốt tự nhiên và năng lượng tái tạo được chính phủ trợ cấp.

Tháng 8/2020, Công ty Exelon đã đệ trình thủ tục giấy tờ lên các cơ quan quản lý liên bang để xin đóng cửa hai trong số các nhà máy điện hạt nhân của mình trong năm 2021 vì lý do tài chính, là nhà máy điện hạt nhân Byron (dự kiến ​​đóng cửa tháng 9/2021) và Dresden (dự kiến đóng cửa tháng 11/2021). Exelon cho biết các nhà máy điện hạt nhân đang thua lỗ hàng trăm triệu USD.

Nhà máy điện hạt nhân Byron của Exelon là một trong số 17 nhà máy điện hạt nhân ở Mỹ, là một trong những nhà máy điện hạt nhân thương mại lớn nhất nước Mỹ và lớn thứ ba trên thế giới. Ảnh: Jeff Haynes/AFP via Getty Images.

Các cuộc đàm phán dẫn tới quyết định trợ cấp nhà máy hạt nhân ở bang Illinois là một bức tranh thu nhỏ phản ánh một cuộc tranh luận lớn hơn đang diễn ra trên khắp nước Mỹ về vai trò của các nhà máy điện hạt nhân hiện có trong tương lai năng lượng sạch.

Các nhà lập pháp bang Illinois đồng ý trả tiền để giữ cho các nhà máy hạt nhân mở cửa để Illinois có thể đáp ứng các mục tiêu năng lượng sạch của mình, và Exelon cũng đồng ý giữ cho hai nhà máy hạt nhân khác ở trạng thái mở cửa. Theo Phó Thống đốc bang Illinois Christian Mitchell, thỏa thuận này là đỉnh cao của rất nhiều cuộc đàm phán khó khăn và thể hiện tính thực tế của vùng Trung Tây nước Mỹ.

Illinois có tỷ lệ phần trăm năng lượng từ điện hạt nhân lớn hơn nhiều so với các bang khác và sẽ phải thực hiện một khoản đầu tư lớn mới vào năng lượng tái tạo để đáp ứng các mục tiêu năng lượng sạch của bang.

Sự cần thiết của nhà máy điện hạt nhân ngày nay

Exelon là công ty sở hữu nhà máy điện hạt nhân lớn nhất nước Mỹ, sở hữu các nhà máy sản xuất điện trên khắp các bang Trung Tây, Trung - Đại Tây Dương, Đông Bắc, Texas và California, trong đó vào năm 2020 có hơn 85% sản lượng điện hạt nhân và khí tự nhiên chiếm phần lớn 15% còn lại. Tất cả các nhà máy điện hạt nhân của Exelon ở Illinois (ngoại trừ nhà máy hạt nhân Clinton) đều tham gia vào PJM, công ty điều hành lưới điện lớn nhất ở Mỹ và vận hành một trong những thị trường bán buôn điện lớn nhất trên thế giới.

PJM chấp nhận kết hợp các nguồn năng lượng để giữ mức giá thấp nhất. Trong 15 năm qua, tỷ lệ các nguồn năng lượng hỗn hợp của PJM đã thay đổi, với khí đốt tự nhiên tăng lên 40% tổng lượng điện năng và năng lượng tái tạo tăng nhẹ lên mức 6%, than đá liên tục giảm theo thời gian và hiện ở mức 19%, và năng lượng điện hạt nhân vẫn tương đối ổn định ở mức 35% trong cả giai đoạn.

Giám đốc điều hành Exelon Chris Crane (ở giữa) tại một phiên giao dịch tại thị trường chứng khoán Nasdaq, New York. Ảnh: Jared Siskin/Patrick McMullan via Getty Images.

Thật khó hình dung về việc trợ cấp của chính quyền bang cho Exelon, một công ty có lãi với giá trị vốn hóa thị trường là 52 tỷ USD và đạt 1,2 tỷ USD lợi nhuận đầu tư GAAP trong Quý III năm 2021 và công ty con Exelon Generation, công ty vận hành các nhà máy, kiếm được 607 triệu USD. Tuy nhiên, như thường lệ với các dịch vụ tiện ích như cung cấp điện, Exelon Generation lỗ 247 triệu USD.

Exelon cho rằng rất không công bằng khi yêu cầu họ cạnh tranh trong một thị trường năng lượng cạnh tranh mở, các nguồn năng lượng phát thải carbon có thể phát thải miễn phí trong khi các nhà máy điện hạt nhân phải tuân thủ các quy định quản lý chất thải rất nghiêm ngặt và tốn kém. Exelon cũng cho rằng các chính sách của bang và liên bang cần công nhận lợi ích không có carbon của năng lượng hạt nhân như chính sách hiện hành đang coi trọng lợi ích môi trường của gió và mặt trời.

Các nhà lập pháp Illinois đã thông qua luật năng lượng toàn diện nhằm đưa bang Illinois tiến tới 100% năng lượng sạch vào năm 2050. Hai nhà máy hạt nhân Byron và Dresden cung cấp gần 4.200 megawatt điện, trong khi hai nhà máy khác đang tồn tại chấp chới, Braidwood và LeSalle, cung cấp 4.700 megawatt. Với 1.000 megawatt đã có thể cung cấp năng lượng cho một thành phố cỡ trung bình. Để thay thế quy mô năng lượng như vậy bằng năng lượng tái tạo sẽ cần một số lượng lớn trang trại năng lượng gió và mặt trời xây dựng mới trong bang. Quy mô một trang trại mặt trời trung bình theo công suất hiện tại là 105 megawatt và đối với trang trại gió là 188 megawatt, có nghĩa là bang Illinois sẽ phải xây dựng 85 trang trại năng lượng mặt trời hoặc hơn 47 trang trại gió. Theo các chuyên gia, nếu bây giờ ngừng hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân nêu trên, năng lượng tái tạo sẽ không đủ để kịp thời thay thế.

Biển báo tại nhà máy điện hạt nhân Braidwood của Exelon, Illinois. Ảnh: Joe Tabacca/Bloomberg via Getty Images.

Thỏa thuận không hoàn hảo nhưng là một thành tựu đáng kể

Giám đốc điều hành Exelon Chris Crane hoan nghênh quyết định của các nhà lập pháp bang Illinois, coi đây là một dấu mốc quan trọng. Theo những người ủng hộ năng lượng hạt nhân, các nhà máy điện hạt nhân được xây dựng từ nhiều thập kỷ trước chỉ đơn giản là không thể cạnh tranh về mặt kinh tế với các dạng năng lượng khác trên thị trường Mỹ ngày nay. Khí đốt tự nhiên siêu rẻ đã khiến giá năng lượng giảm trên diện rộng, và các nhà máy điện hạt nhân đã không thể cắt giảm chi phí đủ để có thể cạnh tranh.

Nhóm vận động hành lang môi trường không ủng hộ điện hạt nhân như một giải pháp năng lượng sạch lâu dài vì chất thải hạt nhân nhưng cho rằng việc xây dựng các nhà máy khí đốt tự nhiên mới về lâu dài sẽ còn tồi tệ hơn và sẵn sàng hợp tác với các nhà máy phát điện hạt nhân để đáp ứng các mục tiêu phát thải carbon ngắn hạn.

Mặc dù quyết định trợ cấp các nhà máy điện hạt nhân gây tranh cãi đối với một số liên minh chính trị khác, nhưng thỏa thuận mang lại hy vọng về những thỏa hiệp tương tự trong quá trình chuyển đổi lâu dài sang năng lượng không có carbon. Bang Illinois đạt được một thỏa hiệp không hoàn hảo nhưng việc đạt được một thỏa hiệp nhân danh mục tiêu giảm lượng khí thải carbon đã là một thành tựu đáng kể./.

Thanh Bình