Kazakhstan mở hướng đi mới cho lĩnh vực năng lượng

09:49 | 27/11/2025

(PetroTimes) - Nguồn tài nguyên năng lượng phong phú và hệ thống tài chính đang phát triển của Kazakhstan có cơ hội hưởng lợi từ công nghệ của Israel và dòng vốn đầu tư mạnh hơn từ Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) và Mỹ.

Kazakhstan mở hướng đi mới cho lĩnh vực năng lượng

Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng đã được ký kết giữa Kazakhstan và Hoa Kỳ với sự chứng kiến của Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev, tại Washington, ngày 6/11/2025. (Ảnh AA)

Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo Kazakhstan gia nhập Thỏa thuận Abraham sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hồi đầu tháng.

Dù thoạt nhìn mang tính biểu tượng về mặt chính trị, thỏa thuận này thực chất có ý nghĩa địa chính trị lớn hơn và tiềm năng tạo ra những ảnh hưởng kinh tế, tài chính đáng kể.

Kazakhstan được xem là nền kinh tế năng động nhất Trung Á. Trong nhiều năm, nước này đóng vai trò mắt xích quan trọng của “Con đường Tơ lụa mới” nối Trung Quốc với châu Âu. Tuyến Trung chuyển Quốc tế xuyên Caspi (TITR) - hay Hành lang Trung - đã vận chuyển 4,5 triệu tấn hàng hóa năm ngoái và dự kiến đạt 5,2 triệu tấn trong năm nay.

Việc gia nhập Thỏa thuận Abraham thể hiện hướng đi ngoại giao khác biệt so với nhiều quốc gia hậu Xô viết. Azerbaijan được cho là đang cân nhắc tham gia, và Uzbekistan cũng tỏ ra quan tâm ở mức độ nhất định. Azerbaijan vốn là một trong những đối tác thân cận nhất của Israel trong thế giới Hồi giáo. Tuy vậy, Kazakhstan từ lâu đã duy trì quan hệ bình thường với Israel và có hàng chục nghìn người Israel có gốc gác hoặc quan hệ gia đình với Kazakhstan.

Ảnh hưởng về năng lượng khi Kazakhstan tham gia Thỏa thuận Abraham

Thỏa thuận mở ra những ảnh hưởng quan trọng trong lĩnh vực năng lượng, đồng thời thúc đẩy hợp tác sâu hơn giữa Kazakhstan, Israel, GCC và Mỹ trong nhiều lĩnh vực kinh tế. Kazakhstan hiện cũng là thành viên chủ chốt của khuôn khổ “C5+1”, tập trung vào hội nhập khu vực, thương mại và tăng cường khả năng chống chịu khí hậu.

Giống các nước từng ký Thỏa thuận Abraham, Kazakhstan là nhà khai thác năng lượng lớn. Điểm khác biệt là nước này có danh mục năng lượng toàn diện hơn, với dầu khí, than và trữ lượng uranium lớn thứ hai thế giới - yếu tố quan trọng cho ngành năng lượng hạt nhân. Kazakhstan hiện chiếm hơn 40% sản lượng uranium toàn cầu và cung cấp khoảng 25% nhu cầu của Mỹ, con số có thể tăng lên sau thỏa thuận.

Trong quá trình chuyển dịch năng lượng, việc sở hữu nhiều khoáng sản đất hiếm - xuất khẩu sang Trung Quốc đã tăng gấp 5 lần - cũng mở ra cơ hội mới để hướng dòng khoáng sản này sang Mỹ, Israel và các nước vùng Vịnh.

Tham gia cơ chế hợp tác mới giúp Kazakhstan tiếp cận gần hơn với công nghệ của Israel, nguồn vốn mạnh từ GCC và các cơ hội đầu tư từ doanh nghiệp Mỹ. Từ thập niên 1990, Chevron và ExxonMobil đã rót hơn 60 tỷ USD vào ngành dầu khí Kazakhstan và tiếp tục mở rộng hoạt động.

Kazakhstan kỳ vọng dòng vốn này sẽ hỗ trợ tiến trình chuyển dịch năng lượng bền vững, với mục tiêu nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên 15% vào năm 2030 và 50% vào năm 2050.

Kazakhstan - Trung tâm tài chính đang lên

Kazakhstan không chỉ là nước khai thác năng lượng lớn mà còn là trung tâm tài chính phát triển nhất Trung Á. Trung tâm Tài chính Quốc tế Astana cung cấp nhiều ưu đãi thuế, thu hút hơn 4.600 công ty từ hơn 80 quốc gia, trong đó có hơn 60 doanh nghiệp Mỹ. Mặc dù Kazakhstan đã chiếm tới 80% tổng đầu tư của Mỹ vào khu vực Trung Á, nước này vẫn còn dư địa để thu hút thêm.

Tổng thống Trump cũng có thể xem thương vụ 4,2 tỷ USD gần đây giữa Wabtec và Kazakhstan Temir Zholy là một thắng lợi lớn, một thỏa thuận quan trọng trên nhiều phương diện. Những thương vụ lớn tương tự với Israel cũng có thể sắp diễn ra, đặc biệt khi Kazakhstan có cơ hội học hỏi nhiều từ công nghệ tưới khô của Israel.

Một hướng định vị chiến lược rộng hơn ở châu Âu - Á

Việc Kazakhstan gia nhập Thỏa thuận Abraham phản ánh sự tái định hướng chiến lược sâu sắc hơn trên khắp châu Âu - Á. Trung Á ngày càng hướng tới các liên minh đa dạng, thay vì chỉ dựa vào các mối quan hệ địa chính trị còn lại từ thời Xô viết. Nhiều quan chức trong khu vực cũng đang quan tâm hơn tới Trung Đông, châu Phi và các thị trường xa hơn - những lĩnh vực trước đây ít được chú ý.

Thỏa thuận Abraham không chỉ là những cuộc gặp hay những bức ảnh chụp chung. Nó mở ra cơ hội tiếp cận đổi mới sáng tạo từ Israel, nguồn vốn từ các nước vùng Vịnh và thiết lập quan hệ đối tác cân bằng hơn với Washington, tận dụng thế mạnh của Kazakhstan.

Dưới thời Tổng thống Trump, Thỏa thuận Abraham có tiềm năng trở thành một phần trong khuôn khổ mới về hòa bình, hợp tác năng lượng và khả năng chống chịu kinh tế, trải dài từ vùng Vịnh tới những thảo nguyên Trung Á.