Đường ống dẫn dầu phơi bày bước tiến ảnh hưởng của Mỹ tại Iraq

Quân đội Mỹ tại Iraq. (Ảnh: AFP)

Được phóng bởi một nhóm dân quân thân Iran ngay trong lãnh thổ Iraq - nhiều khả năng nhằm đáp trả việc Washington tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran vài tuần trước đó - một chiếc đã đánh trúng mỏ Sarsang do HKN Energy điều hành, công ty thuộc sở hữu của con trai tỷ phú Texas Ross Perot. Một chiếc khác trúng một mỏ gần đó do Hunt Oil quản lý.

Sau bốn ngày tấn công, hoạt động của một công ty địa phương và hãng dầu khí Na Uy DNO cũng bị gián đoạn, khiến gần một nửa sản lượng dầu của Kurdistan phải dừng lại.

Đòn đánh trực diện vào lợi ích Mỹ khiến Washington nổi giận. Giới chức Mỹ từ lâu cho rằng Iraq không mạnh tay với các lực lượng dân quân thân Iran, và sự kiện này đã thôi thúc họ tăng đáng kể sức ép lên Baghdad, theo 9 nguồn am hiểu vấn đề này.

Chiến dịch gây sức ép đó cuối cùng buộc Iraq phải mở lại tuyến đường ống xuất khẩu chủ chốt của Kurdistan - một nhượng bộ lớn, cho thấy cán cân ảnh hưởng tại Iraq đang nghiêng từ Tehran về phía Washington.

“Có thể nói Ngoại trưởng Marco Rubio đã gửi những thông điệp rất cứng rắn tới Baghdad, nhấn mạnh rằng đây là thời điểm Iraq phải lựa chọn”, một nguồn tin trong chính quyền Donald Trump nói.

Nguy cơ bị trừng phạt

Washington đã thúc ép mở lại tuyến ống dẫn đến cảng Ceyhan của Thổ Nhĩ Kỳ từ khi nó bị đóng năm 2023, sau tranh chấp giữa Baghdad và Chính quyền Khu vực Kurdistan (KRG) về việc bán dầu ngoài khuôn khổ chính phủ liên bang.

Một phần là để hỗ trợ các công ty dầu khí Mỹ ở Kurdistan, một phần để kéo giá dầu thế giới xuống, và một phần vì việc đường ống bị đóng khiến dầu phải chảy xuống phía nam, tiếp sức cho các mạng lưới buôn lậu mang lại nguồn thu lớn cho Iran và các lực lượng ủy nhiệm của họ.

Nhưng loạt tấn công bằng drone đã khiến Tổng thống Trump nâng mức gây áp lực lên một nấc mới.

Trong hai tháng sau sự kiện đó, các đại diện của ông đe dọa sẽ trừng phạt những quan chức năng lượng hàng đầu của Iraq, nếu đường ống không được khởi động lại, theo lời một nguồn tin tham gia chiến dịch gây áp lực.

Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ không xác nhận cũng không phủ nhận chuyện đe dọa trừng phạt, nhưng cho biết Washington đã gây “sức ép ngoại giao ở mức độ cực kỳ mạnh” để buộc mở lại tuyến ống.

Nhà Trắng, Chính phủ Iraq, HKN Energy, KRG và Hunt Oil đều từ chối bình luận về vấn đề này.

Một thỏa thuận sơ bộ để khởi động lại tuyến ống được công bố ngày 17/7 - đúng ngày cuối của đợt tấn công bằng drone - và sau hai tháng Mỹ gây áp lực mạnh, dòng dầu chính thức chảy trở lại từ ngày 27/9.

Những chi tiết về chiến dịch gây áp lực của Mỹ trước đây chưa từng được công bố.

Chưa có nhóm nào đứng ra nhận trách nhiệm về các vụ tấn công bằng drone. Một nguồn tin trong Chính phủ Iraq, dựa trên kết quả điều tra của lực lượng an ninh, cho biết thủ phạm là một nhóm dân quân thân Iran có thế lực, nhưng ông từ chối nêu tên.

Một nguồn tin an ninh khác nói rằng Baghdad đã cảnh báo nhóm này rằng bất kỳ cuộc tấn công nào nữa sẽ đẩy họ vào thế đối đầu trực tiếp với chính phủ.

Mỹ kỳ vọng thu “lợi ích tương xứng” từ khoản đầu tư

Sự việc cho thấy tham vọng của Mỹ về năng lượng ở Trung Đông. Iraq là nhà khai thác lớn thứ hai trong Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) - tổ chức mà ông Donald Trump từng chỉ trích vì tìm cách giữ giá dầu ở mức cao.

Nó cũng phản ánh sự gắn kết chặt chẽ giữa ngoại giao và lợi ích kinh doanh của Mỹ dưới thời ông Trump. “Chúng tôi đã đầu tư quá nhiều vào quốc gia này, từ tiền bạc của người dân Mỹ đến sinh mạng của binh sĩ đã ngã xuống cùng đối tác Iraq trong cuộc chiến chống khủng bố. Chúng tôi kỳ vọng nhận được lợi ích xứng đáng từ khoản đầu tư đó”, nguồn tin từ chính quyền Mỹ nói.

Về phía Iraq, sự nhượng bộ này cho thấy cán cân ảnh hưởng trong nước đang dịch chuyển.

Từ trước đến nay, Baghdad luôn cố giữ thế cân bằng ngoại giao giữa hai đồng minh quan trọng - đồng thời cũng là hai kẻ thù của nhau - là Tehran và Washington.

Iran, vốn đang chịu trừng phạt từ Mỹ và phương Tây vì chương trình hạt nhân, hậu thuẫn khoảng 10 nhóm vũ trang Shi’ite ở Iraq, với khoảng 50.000 tay súng và kho vũ khí lớn, đồng thời có ảnh hưởng sâu rộng về chính trị.

Tuy vậy, sức mạnh và uy tín của Iran đã giảm đáng kể sau các cuộc tấn công của Israel nhằm vào lực lượng ủy nhiệm của họ trong khu vực và ngay tại Iran.

Những khó khăn phức tạp

Tuy vậy, chưa thể biết sự thay đổi trong cán cân quyền lực này có duy trì được lâu hay không, cũng như thỏa thuận về đường ống có đủ bền vững hay không.

Thỏa thuận nối lại hoạt động đường ống chỉ mang tính tạm thời và sẽ được Baghdad cùng KRG xem xét lại vào cuối tháng 12.

Tình hình càng rối rắm hơn khi thỏa thuận năm 1973 giữa Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ - văn bản làm nền tảng pháp lý cho hoạt động xuất khẩu dầu - sẽ hết hạn vào tháng 7 năm tới.

Baghdad cũng tiếp tục phản đối hai thỏa thuận khí đốt mà HKN Energy và WesternZagros ký với KRG hồi tháng 5.

HKN thuộc nhóm Hillwood, một tập đoàn bất động sản và năng lượng có trụ sở tại Dallas, do Ross Perot Jr. - con trai của Ross Perot, tỷ phú người Texas - sáng lập.

Gia đình Perot là nhà tài trợ lớn của Đảng Cộng hòa, đóng góp hơn 3 triệu USD trong hai năm 2025 và 2024, theo dữ liệu công khai.

Baghdad khẳng định mọi thỏa thuận liên quan đến tài nguyên thiên nhiên của Iraq chỉ có thể được ký với chính phủ liên bang. Ngày 26/5, Baghdad đã kiện KRG về các thỏa thuận này và trong cùng tuần đó, ký hợp đồng với Geo-Jade Petroleum của Trung Quốc để mở rộng một mỏ dầu ở miền nam Iraq. Dù vậy, vẫn có dấu hiệu quan hệ Mỹ - Iraq đang ấm lên.

Ngày 19/10, Washington đề cử một đặc phái viên mới cho Iraq, chỉ ít ngày sau khi tập đoàn dầu khí Mỹ Exxon Mobil đồng ý quay lại nước này để hỗ trợ mở rộng khai thác ở miền nam Iraq.

“Đây là bước đầu rất quan trọng cho những việc chúng tôi muốn triển khai”, CEO của Exxon Darren Woods nói tại một hội nghị ở London ngày 13/10. “Con đường phía trước vẫn còn dài trước khi mọi thứ thành hình, nhưng chúng tôi lạc quan và muốn tiếp tục đánh giá dự án”, ông cho biết.

Iraq: "Quân cờ" chiến lược của các "ông lớn" dầu khí

Iraq làm gì để duy trì hoạt động tại mỏ dầu do Lukoil vận hành?

Iraq mời các công ty Mỹ tiếp quản mỏ dầu West Qurna 2

Nh.Thạch

AFP