Đàm phán thỏa thuận hạt nhân Iran đang bị đình trệ

Ngoại trưởng Blinken: Đàm phán không thể tiếp diễn vô thời hạn

Hôm 29/7, phát biểu trong họp báo tại Kuwait, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken bày tỏ quan ngại về cuộc đàm phán bế tắc kéo dài gần hai tháng, cho biết Mỹ cam kết về tiến trình ngoại giao, nhưng quá trình này không thể tiếp diễn vô thời hạn; không thể quay trở lại thỏa thuận hạt nhân nếu Iran tiếp tục các hoạt động liên quan đến chương trình hạt nhân của mình; hiện nay quả bóng vẫn đang nằm trên sân của Iran. Trong tháng 7, Một quan chức cao cấp chính quyền Biden giấu tên cho biết nhóm đàm phán Mỹ chưa đạt được thỏa thuận sau 6 vòng đàm phán, sẽ tham gia vòng đàm phán thứ 7 nhưng chưa cho biết thời gian cụ thể.

Đàm phán thỏa thuận hạt nhân Iran tại Vienna, Áo. Ảnh: Tư liệu.

Phát biểu với báo The New York Times cuối tuần qua, Trưởng đoàn đàm phán của Mỹ tại Vienna, Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về vấn đề Iran Robert Malley bày tỏ lo ngại về một nguy cơ thật sự là việc Iran quay lại với những yêu cầu không thực tế về những gì Iran có thể đạt được trong các cuộc đàm phán; cho rằng Iran đã vi phạm các giới hạn và điều khoản làm giàu uranium. Sau khi Iran phong tỏa các thanh sát viên của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) ngày 24/5, mối quan ngại lớn là Iran đã thu được những kinh nghiệm và kiến ​​thức khoa học về làm giàu uranium ở mức 60% và tiếp tục sử dụng các máy ly tâm tiên tiến như IR-4 và IR-6. Mức độ làm giàu 60% được coi là chỉ thấp hơn một bước so với mức vũ khí hóa 90%. Việc chạy hàng trăm máy ly tâm tiên tiến IR-4 và IR-6 được coi là một thành tựu lớn, có thể cho phép Iran hình thành một chương trình quy mô công nghiệp hơn, tiến tới làm giàu đủ uranium cho một quả bom hạt nhân trong vòng vài tuần. Robert Malley cho rằng nếu Iran quyết định theo đuổi vũ khí hạt nhân, Mỹ sẽ phải đánh giá lại chặng đường phía trước, bày tỏ hy vọng sự việc sẽ không đi đến mức như vậy.

Đàm phán về thỏa thuận hạt nhân Iran bị bế tắc sau những tiến bộ đáng kể

CNBC ngày 3/8 đưa phát biểu của một quan chức cấp cao của chính phủ Đức tham gia đàm phán cho biết đàm phán đã đạt được những tiến bộ “khá đáng kể” trong ba vòng đàm phán cuối cùng. Iran đã đồng ý dỡ bỏ một số chương trình hạt nhân của mình và mở cửa các cơ sở hạt nhân cho các cuộc thanh tra quốc tế sâu rộng hơn để đổi lấy hàng tỷ USD tiền từ giảm nhẹ biện pháp trừng phạt. Các cuộc đàm phán diễn ra rất thẳng thắn, còn khoảng hai tuần nữa là có thể đi đến kết luận trong tháng 6. Các bên vẫn chưa giải quyết được những điểm phức tạp nhất, nhưng đàm phán đã tiến triển từ một tờ giấy trắng cho đến khi soạn thảo được bốn văn bản khác nhau và đã nhất trí với 1.520 trang của thỏa thuận. Vấn đề gây tranh cãi nhất là việc Iran lo ngại Mỹ sẽ lại rút khỏi thỏa thuận khi có chính quyền mới và muốn được đảm bảo rằng sẽ không có bất kỳ “Trump 2.0" nào nữa. Vấn đề xung đột khác là phạm vi của các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Iran, khi Iran muốn giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt. Các cuộc đàm phán đã chững lại sau cuộc bầu cử Tổng thống mới của Iran. Quan chức Đức cho rằng đoàn đàm phán Iran sẽ quay trở lại Vienna sau khi Iran có chính phủ mới; đàm phán có thể được nối lại từ giữa tháng 8 và khi đó sẽ biết lập trường của chính quyền mới của Iran. Phát biểu trên truyền hình hôm thứ Ba, Tổng thống Iran Ebrahim Raisi cho biết sẽ dỡ bỏ ”các lệnh trừng phạt độc tài do Mỹ áp đặt" và sẽ không ràng buộc nền kinh tế theo ý muốn của người nước ngoài.

Quá trình đàm phán dự kiến sẽ kéo dài hơn

Dư luận Mỹ cho rằng các cuộc đàm phán tại Vienna ​​sẽ tiếp tục cuối tháng Tám. Tuy nhiên, các sự cố đang gia tăng với các tàu chở dầu đi qua eo biển Oman có thể sẽ làm phức tạp thêm các cuộc đàm phán. Dư luận cũng cho rằng có lẽ Mỹ đã bỏ lỡ thời điểm tốt nhất để thực hiện thỏa thuận với Iran, là trước khi Iran có Tổng thống mới. Trong bối cảnh Iran đạt tiến triển trong chương trình hạt nhân và có chính phủ mới theo đường lối cứng rắn, Mỹ sẽ phải đối mặt với một nhóm đàm phán mới từ Iran, báo hiệu quá trình đàm phán sẽ kéo dài hơn. Phía Iran cho rằng chính quyền Biden muốn duy trì thỏa thuận hạt nhân và không muốn có một chiến dịch quân sự ở Trung Đông nên có thể sẽ đưa ra lập trường cứng rắn hơn để gây sức ép, thúc đẩy Mỹ đi vào thỏa thuận mà không sợ bị trừng phạt.

Sự leo thang căng thẳng khiến cho ít có khả năng các bên sớm ký kết được một thỏa thuận, đồng nghĩa với việc dầu của Iran sẽ không sớm quay trở lại thị trường, do vậy, không tác động trực tiếp tới thị trường dầu. Tuy nhiên, nếu căng thẳng leo thang và có những dấu hiệu thực sự làm gián đoạn sản xuất hoặc giao hàng, thị trường sẽ biến chuyển rất nhanh chóng./.

Thanh Bình