Đàm phán hòa bình Nga - Ukraine tác động gì tới Ấn Độ?

Tổng thống Donald Trump cho biết ông tin rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin muốn chiến tranh Ukraine chấm dứt. (Ảnh: AFP)

Tổng thống Donald Trump đã cử hai nhân vật ngoại giao nổi bật - đặc phái viên Steve Witkoff và con rể Jared Kushner - tới Nga để thúc đẩy một thỏa thuận chấm dứt chiến sự ở Ukraine. Cuộc gặp được đánh giá có thể “mang tính bước ngoặt” kể từ khi chiến sự bùng nổ, và đang ảnh hưởng đến thị trường dầu mỏ toàn cầu. Với Ấn Độ - nước nhập khẩu gần 85% dầu thô - hệ quả hoàn toàn không mang tính lý thuyết: Nó liên quan trực tiếp đến giá xăng ở Delhi, giá khí LPG, giá hành tây ngoài chợ, thậm chí cả hóa đơn siêu thị hàng tháng.

Giới ngoại giao tại Moscow, Kiev, Washington, Brussels và Bắc Kinh đều phát đi tín hiệu về một thay đổi trong tính toán chung: Một dạng thỏa thuận nào đó - đóng băng chiến tuyến, hoặc thỏa thuận hạn chế - có thể đang đến gần.

Ba năm qua, chiến trường rơi vào thế giằng co: Nga tiến chậm ở Donbas, Ukraine kiệt quệ nhưng vẫn giữ phòng tuyến, phương Tây siết trừng phạt trong khi âm thầm tìm lối thoát. Sự trở lại của ông Trump tại Nhà Trắng từ tháng 1/2025 khiến thế cân bằng này thay đổi.

Chỉ trong vài tuần, các nhà ngoại giao Mỹ đã di chuyển liên tục giữa Washington, Kiev, Geneva và Florida với dự thảo kế hoạch hòa bình gồm 28 điểm. Bản thảo rò rỉ vào tháng 11 lập tức gây tranh cãi vì bị cho là nghiêng về Moscow: Ukraine phải từ bỏ ý định vào NATO, nhượng lại một phần Donetsk và Luhansk, và tổ chức bầu cử dưới giám sát quốc tế tại vùng bị chiếm đóng.

Kiev phản ứng mạnh. Tổng thống Volodymyr Zelenskyy - vốn vừa trải qua bê bối tham nhũng trong nước khiến trưởng đoàn đàm phán từ chức - đã dành trọn cuối tuần ở Florida để làm việc với Ngoại trưởng Marco Rubio, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và Kushner. Đến tối Chủ nhật, tài liệu “kế hoạch hòa bình cho Ukraine” được rút xuống còn 19 điểm, với một loạt điều chỉnh quan trọng: Củng cố an ninh châu Âu, sử dụng một phần 300 tỷ USD tài sản ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng để tái thiết Ukraine, và thay đổi ngôn từ để không buộc Ukraine phải từ bỏ NATO vĩnh viễn.

Tại Paris hôm thứ Hai, sau cuộc gặp Tổng thống Emmanuel Macron, Zelenskyy tỏ ra thận trọng nhưng lạc quan, nói rằng bản mới “trông tốt hơn”. Các lãnh đạo châu Âu vẫn giữ thái độ dè dặt. Thủ tướng Đức Friedrich Merz cảnh báo “không thể áp đặt hòa bình”, trong khi lãnh đạo đối ngoại EU Kaja Kallas nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải được Kiev chấp thuận, chứ không chỉ Washington và Moscow.

Vài tháng gần đây, Moscow cho thấy họ sẵn sàng thảo luận về “bảo đảm an ninh” và “thực tế lãnh thổ” - những cụm từ được hiểu là tín hiệu sẵn sàng đàm phán, dù không đạt chiến thắng tuyệt đối. Kiev, dù không thay đổi lập trường về lãnh thổ, đã linh hoạt hơn về trình tự: Họ chấp nhận bàn về trao đổi tù binh, an toàn tại các nhà máy điện hạt nhân, tuyến ngũ cốc và hành lang nhân đạo, mà không nhất thiết gắn với việc Nga rút quân ngay lập tức.

Nhịp chuyển động ngoại giao này không chỉ định hình cục diện chiến sự, mà còn len vào các thị trường năng lượng, nơi từng biến động nhỏ về địa chính trị cũng có thể làm thay đổi giá dầu toàn cầu.

Tại Washington, một số thượng nghị sĩ có ảnh hưởng đã bắt đầu công khai lập luận rằng một thỏa thuận đàm phán là lối ra khả dĩ duy nhất. Ở châu Âu, các chính phủ đang đối mặt với mệt mỏi vì xung đột, kinh tế yếu và các cuộc biểu tình của nông dân, nên cũng mong muốn có sự ổn định. Trung Quốc tiếp tục tự xem mình như một bên trung gian. Thổ Nhĩ Kỳ khôi phục sáng kiến đối thoại Biển Đen. Ngay cả Giáo hoàng Francis cũng kêu gọi nối lại đàm phán.

Những động thái này không đồng nghĩa hòa bình sẽ đến ngay. Nhưng trên thị trường năng lượng quốc tế, kỳ vọng đôi khi có sức nặng chẳng kém kết quả thật. Chỉ cần khả năng trừng phạt được nới lỏng, hạn chế vận chuyển được giảm bớt, hoặc nguồn cung của Nga có thể quay lại thị trường toàn cầu cũng đủ khiến giá dầu hạ nhiệt.

Ảnh hưởng đến giá dầu và Ấn Độ như thế nào?

Giá dầu toàn cầu không chỉ phụ thuộc vào cung cầu mà còn chịu ảnh hưởng mạnh từ rủi ro chính trị. Rủi ro giảm thì giá thường đi xuống. Rủi ro tăng thì giá có thể bật lên chỉ trong một đêm.

Xung đột Nga - Ukraine đã tạo ra mức rủi ro địa chính trị về năng lượng lớn nhất kể từ Chiến tranh Vùng Vịnh. Mỗi vòng trừng phạt mới, mỗi vụ tấn công đường ống, hay mỗi đợt leo thang trên chiến trường đều khiến thị trường dầu chao đảo. Ngược lại, khi thị trường cảm nhận được khả năng hạ nhiệt, giá bắt đầu phản ánh kỳ vọng nguồn cung sẽ tăng lên.

Nhiều nhà phân tích được trích dẫn trên các tờ báo tài chính châu Á cho biết chỉ riêng kỳ vọng trừng phạt có thể được nới hoặc điều chỉnh - dù ở mức hạn chế - đã tạo áp lực kéo giá xuống. Nếu trừng phạt được nới hoặc gỡ bớt, Nga - nhà khai thác dầu lớn thứ hai thế giới - có thể đưa nhiều dầu hơn ra thị trường mở, thay vì phải vận chuyển qua “hạm đội bí mật” và các trung gian. Điều này sẽ tạm thời làm tăng nguồn cung toàn cầu và kéo giá giảm.

Giá dầu Brent đã lùi 0,4% xuống 62,86 USD/thùng trong phiên chiều ở châu Á hôm thứ Năm, còn dầu thô WTI của Mỹ giảm tương tự xuống 58,42 USD/thùng. Dầu thô đang hướng tới tháng giảm thứ tư liên tiếp trong tháng 11 - chuỗi giảm dài nhất kể từ năm 2023. Theo South China Morning Post, kỳ vọng nguồn cung vượt nhu cầu nếu đạt được thỏa thuận hòa bình để chấm dứt chiến sự ở Ukraine đang tạo sức ép lớn lên thị trường.

Với Ấn Độ - quốc gia phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu dầu - đây là vấn đề sống còn. 4 năm qua, việc giữ được lạm phát ổn định - điều hiếm trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động - một phần nhờ Ấn Độ mua được dầu Nga với mức chiết khấu 8-16 USD/thùng so với dầu Brent. Giờ mức chiết khấu này đã thu hẹp đáng kể. Nếu đàm phán hòa bình tiến triển, lợi thế của Ấn Độ trong đàm phán giá dầu có thể tiếp tục giảm.

Từ đây, câu chuyện năng lượng, địa chính trị và kinh tế hộ gia đình của Ấn Độ đan vào nhau, tạo nên một bức tranh mà bất kỳ dịch chuyển ngoại giao nào cũng có thể làm thay đổi sắc thái.

Lợi thế nhập dầu Nga của Ấn Độ

Trước khi xung đột nổ ra, Nga chỉ chiếm khoảng 2% lượng dầu thô mà Ấn Độ nhập khẩu. Đến cuối năm 2023, tỷ lệ này đã tăng vọt lên 40%. Moscow trở thành nguồn cung dầu thô lớn nhất của Ấn Độ, vượt cả Ả Rập Xê-út và Iraq.

Dòng dầu giá rẻ từ Nga mang lại cho Ấn Độ ba lợi ích rõ rệt.

Thứ nhất, dầu thô rẻ giúp Ấn Độ giảm chi phí nhập khẩu xăng dầu, giữ giá bán lẻ ổn định ngay cả khi thị trường thế giới biến động mạnh.

Thứ hai, giá rẻ giúp kiềm chế chi phí nấu ăn, vận tải và điện, từ đó góp phần hạn chế lạm phát thực phẩm.

Thứ ba, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ có thể tăng lợi nhuận nhờ chế biến dầu Nga rồi xuất khẩu dầu diesel và nhiên liệu hàng không - những mặt hàng giá trị cao - sang châu Âu, nơi đang tránh mua sản phẩm năng lượng của Nga. Tuy vậy, ưu thế này đang dần thu hẹp.

Mức chiết khấu cho dầu Nga đã giảm khi ngày càng nhiều khách hàng châu Á tranh mua. Báo The Hindu cho biết mức chiết khấu từ đỉnh 40 USD/thùng nay chỉ còn khoảng 1,5 USD.

Rủi ro vận chuyển cùng các quy định bảo hiểm chặt hơn khiến chi phí logistics tăng lên. Các lệnh trừng phạt của phương Tây cũng được siết chặt hơn, buộc người mua Ấn Độ phải tuân thủ nghiêm ngặt hơn. Một số nhà máy lọc dầu ở nước này được cho là đã giảm mua giao ngay, vì tuyến vận chuyển thiếu ổn định và kênh thanh toán bị chậm trễ.

Nếu đàm phán hòa bình dẫn đến nới lỏng trừng phạt, Nga có thể tìm đường quay lại thị trường châu Âu, hoặc ít nhất cũng linh hoạt hơn trong vận chuyển. Khi đó, Moscow có thể ưu tiên bán cho khách hàng châu Âu trả giá cao hơn, thay vì bán rẻ cho các nước châu Á.

Amit Bhandari, chuyên gia về năng lượng, đầu tư và kết nối tại Gateway House, nhận xét: “Các công ty kinh doanh dầu cần thận trọng. Ấn Độ không công nhận các lệnh trừng phạt đơn phương, mà chỉ công nhận trừng phạt của Liên Hợp Quốc. Nếu trừng phạt được nới, giá dầu sẽ giảm”.

Vì sao hòa bình không đồng nghĩa với nhiên liệu rẻ hơn cho Ấn Độ?

Đây là lúc mọi chuyện trở nên rắc rối hơn. Dù đàm phán hòa bình thường kéo giá dầu xuống, ảnh hưởng thực tế với Ấn Độ lại không hẳn tích cực.

Thứ nhất, nếu Nga lấy lại quyền tiếp cận thị trường phương Tây, mức chiết khấu lớn mà Ấn Độ đang hưởng có thể biến mất. Khi đó, dầu Nga sẽ đắt hơn với các nhà máy lọc dầu Ấn Độ, dù giá dầu thế giới giảm.

Thứ hai, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ được thiết kế để xử lý những loại dầu thô nhất định. Nếu nguồn cung thay đổi đột ngột, họ có thể buộc phải nhập những loại dầu đắt hơn từ Tây Á, hoặc châu Phi.

Thứ ba, nếu đàm phán hòa bình khiến Mỹ và châu Âu điều chỉnh khung trừng phạt, hệ thống bảo hiểm tàu biển, kênh ngân hàng và logistics có thể thay đổi chỉ sau một đêm, làm chi phí đội lên.

Thứ tư, hòa bình ở Ukraine không làm dịu căng thẳng tại Trung Đông. Khi khủng hoảng ở Biển Đỏ, chiến sự tại Gaza và bất ổn ở Tây Á vẫn kéo dài, chi phí vận tải sẽ khó giảm.

Nói cách khác, giá dầu thế giới có thể hạ, nhưng hóa đơn nhập khẩu của Ấn Độ thì không chắc giảm theo.

Giá dầu chi phối chi tiêu của các hộ gia đình Ấn Độ ra sao?

Giá dầu tăng không chỉ ảnh hưởng đến số tiền phải trả khi đổ xăng. Nó len vào gần như mọi thứ trong căn bếp. Chi phí vận chuyển rau củ, ngũ cốc, đậu, sữa và thịt tăng lên khi giá dầu diesel cao. Khai thác phân bón - vốn phụ thuộc nhiều vào khí đốt - cũng tốn kém hơn. Các kho lạnh và cơ sở chế biến thực phẩm chịu chi phí đầu vào lớn hơn. Nhiên liệu hàng không tăng giá cũng ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển thực phẩm tươi sống bằng đường hàng không.

Dầu ăn - mặt hàng Ấn Độ nhập khẩu nhiều - phụ thuộc chặt vào chi phí vận chuyển quốc tế. Khi phí vận tải tăng, giá dầu ăn cũng nhích lên. Lạm phát hàng hóa toàn cầu thường ảnh hưởng trực tiếp đến mỗi gia đình qua giá hành, cà chua, gạo, các loại đậu và dầu ăn.

Đó là lý do vì sao tiến triển hòa bình trên thế giới lại có ảnh hưởng lớn đến các hộ gia đình Ấn Độ. Nếu nguồn dầu Nga giá rẻ thu hẹp, chi phí nhập khẩu nhiên liệu của Ấn Độ có thể tăng, kéo theo giá vận chuyển và hàng hóa leo thang - trong bối cảnh lạm phát thực phẩm vẫn rất nhạy cảm về chính trị, trước các cuộc bầu cử bang lớn và ngân sách liên bang năm 2026.

Ván cờ cân bằng của Ấn Độ

New Delhi đã đi trên một con đường ngoại giao đầy tính toán suốt thời gian xảy ra chiến sự ở Ukraine: Duy trì quan hệ với Moscow để giữ an ninh năng lượng, đồng thời mở rộng hợp tác chiến lược với Mỹ và châu Âu. Lập trường của Ấn Độ dựa trên ba trụ cột.

Thứ nhất là ưu tiên giá năng lượng phải chăng: Dầu Nga giúp nước này tránh cú sốc lạm phát mà châu Âu từng trải qua.

Thứ hai là tự chủ chiến lược: Ấn Độ không đứng hẳn về phe nào trong các xung đột toàn cầu, luôn đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu.

Thứ ba là cân bằng địa chính trị: Tiếp tục hợp tác quốc phòng với Nga, nhưng vẫn mở rộng quan hệ kinh tế, công nghệ với phương Tây.

Các cuộc đàm phán hòa bình có thể khiến thế cân bằng này dịch chuyển. Nếu phương Tây nới trừng phạt để đổi lấy nhượng bộ từ Nga, khách hàng châu Âu có thể quay lại thị trường dầu Nga, khiến Ấn Độ mất lợi thế hiện có. Ngược lại, nếu quá trình đàm phán đi kèm việc siết chặt thực thi trừng phạt, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ sẽ phải chịu chi phí tuân thủ cao hơn.

Dù theo kịch bản nào, giới hoạch định năng lượng Ấn Độ cũng đối mặt nhiều bất định. Bhandari cho rằng nếu đàm phán hòa bình thất bại, các nhà lọc dầu Ấn Độ vẫn có thể chịu thiệt phần nào, nhưng các công ty dầu khí Nga sẽ tìm cách bước vào những thị trường khác, vì Nga vẫn là nhà xuất khẩu dầu lớn thứ ba thế giới sau Ả Rập Xê-út và Mỹ. Ông nhấn mạnh Ấn Độ đang trong “vị thế tốt” về dầu khí, và các hộ gia đình sẽ không chịu biến động quá lớn.

Nếu Ấn Độ phải xoay trục khỏi dầu Nga thì sao?

Ấn Độ có nhiều hướng đi, nhưng không hướng nào hoàn hảo. Những nhà cung cấp OPEC như Ả Rập Xê-út, Iraq, hay UAE có thể tăng sản lượng, nhưng không thể đưa ra mức giá ưu đãi như Nga. Dầu châu Phi từ Nigeria, hay Angola, lại biến động mạnh và thường đắt đỏ. Dầu đá phiến Mỹ chất lượng cao nhưng chi phí vận chuyển lớn. Các nguồn từ Mỹ Latinh thì gặp khó về logistics.

Ấn Độ cũng có thể phải tăng ký hợp đồng dài hạn để bảo đảm nguồn cung ổn định, đổi lại giảm bớt tính linh hoạt.

Nếu Ấn Độ buộc phải giảm phụ thuộc vào dầu Nga - do trừng phạt, rủi ro vận tải, hoặc ưu đãi thu hẹp - nước này có nguy cơ phải quay lại dùng nguồn dầu đắt hơn, kéo theo lạm phát cao. Điều đó ảnh hưởng đến mọi thứ, từ chính sách trợ giá LPG đến cách các doanh nghiệp dầu khí nhà nước quyết định giá bán lẻ.

Thời điểm hiện tại đặc biệt nhạy cảm. Ấn Độ bước vào mùa cưới - giai đoạn tiêu dùng tăng mạnh - cùng lúc chuẩn bị cho chu kỳ lập kế hoạch tài khóa trước ngân sách và loạt cuộc bầu cử bang quan trọng trong năm tới.

Nếu lạm phát quay trở lại đúng lúc này, ảnh hưởng chính trị sẽ rất lớn. Lạm phát thực phẩm, nhất là rau củ và dầu ăn, luôn là nỗi ám ảnh. Khi giá dầu tăng, chi phí vận chuyển đội lên và lan khắp chuỗi cung ứng. Chính phủ có thể phải kéo dài, hoặc mở rộng trợ cấp, giảm thuế hay dùng đến dự trữ - những biện pháp ảnh hưởng trực tiếp đến định hướng tài khóa cho Ngân sách 2026.

Nếu đàm phán hòa bình thất bại thì sao?

Thị trường hiện tương đối lạc quan, nhưng nếu đàm phán đổ vỡ, giá dầu có thể bật tăng mạnh. Một vòng leo thang mới có thể dẫn đến các lệnh trừng phạt tiếp theo, làm gián đoạn hành lang ngũ cốc ở Biển Đen, đẩy chi phí vận tải tăng vọt và khiến Nga hạn chế nguồn cung. Giá lúa mì, dầu hướng dương, phân bón và ngô toàn cầu có thể leo thang. Ấn Độ nhập khẩu phần lớn dầu ăn và phân bón, nên chịu ảnh hưởng rất rõ.

Khi đàm phán không thành, các nước sẽ đua nhau mua dầu giá rẻ của Nga, ưu đãi giảm dần, giá dầu thế giới tăng và lạm phát lương thực ở Ấn Độ có thể bùng lên chỉ trong vài tháng.

Người tiêu dùng Ấn Độ nên kỳ vọng điều gì?

Ấn Độ sẽ tiếp tục đa dạng hóa nguồn dầu thô, đồng thời cố duy trì lượng dầu giá ưu đãi từ Nga. Đàm phán hòa bình có thể giúp giá hạ nhiệt trong ngắn hạn, nhưng bất ổn vẫn kéo dài cho đến khi có thỏa thuận chính thức và các cơ chế trừng phạt được điều chỉnh.

Trong thời gian trước mắt, giá xăng dầu có thể ổn định vì chính phủ muốn giữ kỷ luật giá. Nhưng hóa đơn siêu thị có thể lên xuống tùy theo chi phí vận chuyển và giá dầu ăn nhập khẩu.

Những gì diễn ra tại Moscow và Washington có thể quyết định việc dầu ăn có vượt mốc 200 rupee/lít hay không, hay giá cà chua có giữ được ở mức dễ chịu hay không.

Xung đột Nga - Ukraine cho thấy ngoại giao toàn cầu và chi tiêu của từng hộ gia đình gắn chặt với nhau. An ninh năng lượng và lạm phát thực phẩm của Ấn Độ giờ không chỉ phụ thuộc vào quyết định của OPEC, mà còn vào các cuộc đàm phán ở những thủ đô châu Âu.

Đàm phán hòa bình có thể mang lại sự dễ thở hoặc mở ra rủi ro mới. Điều chắc chắn là khả năng Ấn Độ duy trì nguồn dầu giá hợp lý sẽ định hình mọi thứ - từ chính sách tài khóa đến bữa cơm hằng ngày - trong năm tới.

Còn lúc này, thế giới vẫn dõi theo bàn cờ ngoại giao, trong khi các gia đình Ấn Độ chờ xem nó sẽ ảnh hưởng thế nào đến chi tiêu mỗi tháng của họ.

Mỹ: Tiến trình hòa bình tại Ukraine còn nhiều thách thức

Ukraine tấn công hạ tầng dầu tại Novorossiysk, Kazakhstan lên tiếng chỉ trích

Hé lộ kết quả cuộc trao đổi giữa Tổng thống Nga và Đặc phái viên Mỹ

Nh.Thạch

AFP