Chuỗi gián đoạn dầu mỏ: Venezuela chỉ là điểm khởi đầu?

(Ảnh minh họa)

Các tàu chở dầu đang chuyển hướng, không tiếp tục hành trình tới Venezuela; một số tàu khác thì nằm chờ tại các cảng thay vì khởi hành sang châu Á; trong khi mức chiết khấu đối với dầu thô Venezuela ngày càng sâu hơn; và công ty dầu khí quốc gia PDVSA có thể sớm phải đóng các giếng khai thác do thiếu không gian lưu trữ. Chiến dịch quân sự của Tổng thống Trump nhằm vào Venezuela đang đe dọa một thị trường trị giá khoảng 8 tỷ USD.

Mọi việc bắt đầu từ việc Mỹ bắt giữ một tàu chở dầu, cách đây một tuần. Sau đó, Tổng thống Trump leo thang các tuyên bố cứng rắn, đe dọa phong tỏa hoạt động tàu chở dầu của Venezuela và yêu cầu nước này phải trả lại "dầu mỏ, đất đai và các tài sản khác mà họ đã đánh cắp", nhiều khả năng ám chỉ các tài sản dầu khí bị quốc hữu hóa dưới thời chính phủ Hugo Chávez từ những năm 1990. Trên mạng xã hội của mình, Tổng thống Mỹ còn viết rằng sự hiện diện quân sự của Mỹ ngoài khơi Venezuela sẽ tiếp tục tăng lên.

Đáp lại, Venezuela đã bố trí hải quân hộ tống các tàu chở dầu. Theo New York Times, dẫn dữ liệu theo dõi tàu và các nguồn tin giấu tên, một số tàu đã rời cảng trong tuần này, chỉ vài giờ sau những đe dọa mới nhất của Tổng thống Trump, chở theo urê, cốc dầu mỏ (petcoke) và các sản phẩm phụ khác từ dầu khí.

Tuy nhiên, theo Wall Street Journal, có tới 75 tàu chở dầu đang neo đậu ngoài khơi bờ biển Venezuela, dù chỉ khoảng một nửa trong số này nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ. Một số tàu, như đã đề cập, đã đổi hướng khỏi Venezuela để tránh nguy cơ bị bắt giữ. Một nhà kinh tế Venezuela được WSJ dẫn lời cho rằng việc siết chặt các tàu bị trừng phạt có thể khiến Venezuela mất tới 8 tỷ USD doanh thu dầu mỏ.

Các tàu bị trừng phạt - thường được truyền thông gọi là "đội tàu bóng tối" do sử dụng nhiều biện pháp để che giấu nguồn gốc dầu thô hoặc vị trí hoạt động - chiếm tới 70% hoạt động thương mại dầu mỏ của Venezuela, theo WSJ. Xét về quy mô tuyệt đối, đội tàu vận chuyển dầu thô Venezuela ra nước ngoài, chủ yếu sang châu Á, lên tới khoảng 900 tàu.

Những con tàu này áp dụng các chiến thuật từng được Iran sử dụng sau khi ông Trump tái áp đặt trừng phạt đối với Tehran trong nhiệm kỳ đầu tiên. Các biện pháp bao gồm chuyển dầu từ tàu sang tàu trên biển, treo cờ giả, hoặc tắt thiết bị phát tín hiệu để che giấu vị trí. Tuy nhiên, với sự hiện diện của Hải quân Mỹ ngay ngoài khơi Venezuela, các biện pháp né tránh này trở nên khó khăn hơn nhiều và thương mại dầu mỏ Venezuela vì thế cũng bị cản trở nghiêm trọng.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính sản lượng dầu của Venezuela đạt khoảng 860.000 thùng/ngày trong tháng trước, giảm từ 1,01 triệu thùng/ngày trong tháng 10 và mức trên 1 triệu thùng/ngày trong tháng 9, thời điểm sản lượng đạt mức cao nhất kể từ tháng 2/2019. Sản lượng được dự báo sẽ còn giảm sâu hơn do chiến dịch trừng phạt của Mỹ, khi Venezuela đang cạn kiệt dung lượng lưu trữ.

Hiện tại, khoảng 11 triệu thùng dầu Venezuela đang mắc kẹt trên biển, theo Reuters. Trong khi đó, Bloomberg dẫn các nguồn tin giấu tên cho biết trung tâm lưu trữ dầu lớn nhất của Venezuela cùng số tàu hiện có có thể bị lấp đầy trong vòng 10 ngày nếu dầu không bán được. Điều này sẽ buộc Venezuela phải đóng giếng khai thác, kéo theo sản lượng sụt giảm thêm. Reuters cho biết, mức tổn thất có thể lên tới 500.000 thùng/ngày. Riêng lượng dầu được miễn trừng phạt do Chevron và PDVSA khai thác tại Venezuela hiện ở mức khoảng 143.000 thùng/ngày, theo AP.

"Đã có những con tàu quyết định không rời Venezuela vì lo ngại bị bắt giữ, và cũng có những tàu đang trên đường tới Venezuela để bốc dầu đã quyết định quay đầu", một nhà phân tích dầu khí Venezuela thuộc Đại học Rice nói với AP. Theo các nhà phân tích khác, điều này chưa đủ để gây xáo trộn lớn cho thị trường dầu toàn cầu, nhưng chắc chắn sẽ làm gián đoạn nghiêm trọng thị trường dầu của Venezuela.

"Biến động hay bất ổn quanh Venezuela không phải là điều mới mẻ, và cũng không gây sốc. Thị trường hiện nay không khan hiếm. Nguồn cung dầu đang khá dồi dào", ông Jim Burkhard, Trưởng bộ phận thị trường dầu và giao thông vận tải của S&P Global Energy nhận định.

Tuy vậy, một số ý kiến cho rằng chiến dịch của ông Trump nhằm vào Venezuela có thể phản tác dụng. Theo nhà phân tích năng lượng Cyril Widdershoven, Mỹ không đạt được lợi ích chiến lược đáng kể nào từ việc gây sức ép lên dầu mỏ Venezuela. Trong một bài bình luận gần đây, ông Widdershoven cho rằng chính sách này chỉ đẩy Venezuela xích lại gần Trung Quốc và Nga hơn, làm tổn hại chuỗi cung ứng toàn cầu và gia tăng biến động thị trường. Nói cách khác, không chỉ Venezuela chịu thiệt nếu căng thẳng tiếp tục leo thang.

Một số nhà phân tích khác lại cho rằng Mỹ sẽ không chịu tác động tiêu cực đáng kể từ việc phong tỏa tàu chở dầu Venezuela. Theo quan điểm này, các nhà máy lọc dầu tại Bờ Vịnh Mỹ đã phần lớn ngừng sử dụng dầu Venezuela, nên được cách ly khỏi rủi ro gián đoạn nguồn cung. Tuy nhiên, các công ty phân tích như Kpler cảnh báo điều này không hoàn toàn chính xác, và rằng bất kỳ sự gián đoạn nào trong thương mại dầu Venezuela cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới các nhà máy lọc dầu khu vực Bờ Vịnh.

Thị trường trị giá 8 tỷ USD đang bị xáo trộn hiện nay có thể chỉ là phần đầu của một chuỗi gián đoạn dài hơn trên thị trường dầu mỏ toàn cầu.

Mai Lâm