Châu Âu ở “ngã ba đường” - Đành chịu thiệt mua dầu Nga qua Ấn Độ ở mức cao kỷ lục vào năm 2023

Dầu Nga giúp Ấn Độ trở thành nhà cung cấp sản phẩm tinh chế lớn thứ 2 cho EU

Xuất khẩu dầu Nga sang Trung Quốc và Ấn Độ tăng mạnh

Một cơ sở chứa nhiên liệu của Công ty vận hành đường ống dẫn dầu khổng lồ Transneft của Nga (Nguồn: AFP)

Nhập khẩu dầu tinh chế từ Ấn Độ của EU đã tăng lên mức kỷ lục vào năm 2023, cùng thời điểm nhập khẩu dầu thô Nga của New Delhi tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.

Điều đó có nghĩa là người tiêu dùng ở châu Âu có thể đã nhận được khối lượng xăng, dầu diesel, dầu hỏa và các sản phẩm dầu khác có nguồn gốc từ Nga qua Ấn Độ vào năm ngoái, bất chấp các lệnh trừng phạt được áp đặt sau cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Ấn Độ không giấu giếm việc sẵn sàng mua dầu của Nga bất chấp xung đột tại Ukraine và duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Moscow, đồng thời tìm kiếm quan hệ đối tác thương mại và quốc phòng chặt chẽ hơn với các quốc gia phương Tây.

Thị phần dầu của Nga trong nhập khẩu dầu của Ấn Độ tăng mạnh từ quý 2/2022 (Nguồn: Bloomberg)

Theo dữ liệu thị trường Kpler do The Independent phân tích, Ấn Độ đã trở thành nước nhập khẩu dầu thô của Nga hàng đầu thế giới vào năm ngoái, với khối lượng trung bình 1,75 triệu thùng/ngày, tăng 140% so với năm 2022.

Đồng thời, nhập khẩu các sản phẩm tinh chế từ Ấn Độ của Liên minh châu Âu đã tăng 115%, từ 111.000 thùng/ngày vào năm 2022 lên 231.800 thùng/ngày vào năm 2023, con số cao nhất trong 7 năm qua được Kpler phân tích và rất có thể là cao nhất từ trước đến nay.

Nhập khẩu dầu diesel của EU từ Ấn Độ tăng lên mức cao nhất từ năm 2017 trong tháng 11/2023 (Nguồn: Bloomberg)

“Nó đã có tác dụng theo hai chiều - Ấn Độ có thể mua dầu giá rẻ cho các nhà máy lọc dầu của mình, sau đó bán các sản phẩm đã lọc tới một thị trường (châu Âu) sẵn sàng trả tiền vì họ rất cần thay thế cho sự thiếu hụt nhiên liệu từ Nga sau khi họ áp dụng các biện pháp trừng phạt với quốc gia này”, ông Matt Smith, nhà phân tích của Kpler, nói với The Independent.

Các biện pháp trừng phạt bất thành

Doanh thu từ dầu mỏ là trụ cột của nền kinh tế Nga, cho phép Tổng thống Putin tài trợ cho quân đội và bổ sung ngân sách quốc phòng.

Các nước châu Âu, G7 và Australia đã cố gắng ngăn chặn Tổng thống Putin sử dụng tiền thu được từ dầu mỏ cho xung đột với Ukraine bằng cách thực thi các biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với dầu của Nga.

Việc các thùng dầu có nguồn gốc từ Nga vẫn đang được đưa vào châu Âu thông qua thị trường thứ ba cho thấy tính lỏng lẻo của các biện pháp trừng phạt và thiếu các biện pháp thực thi mạnh mẽ.

Con đường vận chuyển dầu của Nga tới Ấn Độ (Nguồn: The Independent)

Các công ty theo dõi thương mại dầu mỏ cho biết không thể phân biệt được sản phẩm tinh chế nào có nguồn gốc từ nguyên liệu của Nga một khi chúng đã được tinh chế ở một quốc gia khác. Nhưng việc theo dõi việc nhập khẩu dầu thô và điểm đến xuất khẩu của các sản phẩm đã lọc từ các cơ sở cụ thể có thể đưa ra một ý tưởng hợp lý.

Theo Kpler, ví dụ như nhà máy lọc dầu Jamnagar ở Vịnh Kutch trên bờ biển phía tây Ấn Độ, là điểm đến hàng đầu của dầu thô Nga đến Ấn Độ.

Nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu của Reliance Industries nhập khoảng 400.000 thùng/ngày từ Nga, chiếm 34% tổng lượng dầu thô nhập khẩu từ quốc gia này. Và trong số lượng sản phẩm xuất khẩu của nhà máy lọc dầu này vào năm 2023, khoảng 30% hướng tới châu Âu.

Nhà máy lọc dầu của Reliance Industries Limited ở Gujarat, Ấn Độ (Nguồn: Reliance Industries Limited)

Ông Smith nói: “Điều này làm suy yếu các lệnh trừng phạt, nhưng đây cũng là một vùng xám”.

“Không thể loại bỏ dầu thô hoặc các sản phẩm được tạo ra từ nguyên liệu của Nga khỏi thị trường toàn cầu. Nga đóng vai trò quan trọng đến mức các cường quốc EU không muốn loại bỏ hoàn toàn nguồn cung của Nga khỏi thị trường toàn cầu vì điều đó sẽ khiến giá tăng đột biến”.

Nhiêu liệu từ Ấn Độ chiếm thị phần lớn

Khoảng 20 trong số 27 nước EU đã nhập khẩu các sản phẩm đã lọc từ Ấn Độ vào năm ngoái, trong đó Hà Lan chiếm 24% tổng khối lượng.

Tiếp theo là Pháp chiếm 23%, Romania với 12%, Ý và Tây Ban Nha mỗi nước 11%. Ấn Độ cũng xuất khẩu các sản phẩm đã lọc như xăng, nhiên liệu máy bay và dầu diesel sang Đức và Bỉ với tỷ lệ 7% mỗi sản phẩm.

Dầu thô của Nga xuất khẩu sang các nước trung gian và các nước đó xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ tới các quốc gia thuộc liên minh áp đặt mức trần giá (Nguồn: CREA)

Ông Smith nói rằng, EU đang lâm vào thế khó khi vừa muốn giảm tài trợ cho Điện Kremlin trong khi đảm bảo đủ nguồn cung của Nga được đưa ra thị trường toàn cầu để tránh tăng giá - điều sẽ gây tê liệt về mặt kinh tế đối với các quốc gia phương Tây.

Doanh thu của Nga

Dữ liệu của Bộ Tài chính Nga gần đây cho thấy số tiền thu được từ việc bán dầu và khí đốt cho ngân sách liên bang của Nga đã giảm khoảng 24% xuống còn 8,822 nghìn tỷ rúp (99,4 tỷ USD) vào năm ngoái, sau khi giá dầu giảm và doanh số bán khí đốt sang châu Âu giảm.

Một máy bơm dầu bên ngoài Almetyevsk ở Cộng hòa Tatarstan, Nga (Nguồn: Reuters)

Tuy nhiên, Moscow cho biết họ dự kiến doanh thu sẽ phục hồi lên 11,5 nghìn tỷ rúp vào năm 2024 do Nga đã tìm cách chuyển hướng dầu mà nước này từng bán sang châu Âu sang Trung Quốc và Ấn Độ.

Số liệu của Bộ Tài chính hôm thứ Năm (11/1) cho thấy, trong tháng 12/2023, doanh thu từ dầu khí đã giảm xuống 650,5 tỷ rúp từ mức 961,7 tỷ rúp trong tháng 11/2023.

Đỗ Khánh

The Independent