Ấn Độ đóng góp vào bức tranh phục hồi nhu cầu dầu mỏ toàn cầu

Ấn Độ đa dạng hóa nguồn cung khí từ Trung Á, Gazprom gặp khó

OPEC+, Covid-19, chuyển đổi năng lượng - 3 tác động cơ bản đối với dầu mỏ 2021

Ấn Độ là nhà nhập khẩu dầu lớn thứ ba thế giới và sự phục hồi nhu cầu dầu toàn cầu phụ thuộc nhất định vào tình hình thị trường năng lượng của Ấn Độ. Tuy nhiên, tình hình có thể trở nên phức tạp hơn do việc tăng thuế nhiên liệu tại quốc gia này.

Lĩnh vực chế biến dầu thô tăng trưởng

Theo dữ liệu sơ bộ, trong tháng 01/2021, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ đã tăng sản lượng lọc dầu thêm 0,6% so với cùng kỳ năm 2020, đạt 5,16 triệu thùng/ngày (tức 21,81 triệu tấn trong tháng). Đây là mức cao nhất kể từ tháng 11/2019. Các nhà máy lọc dầu của nước này cũng ghi nhận sản lượng lọc dầu tăng 3,8% so với tháng 12/2020. Theo đánh giá của các nguồn tin độc lập tại Ấn Độ, sản xuất công nghiệp tháng 01/2021 đạt mức tăng trưởng cao nhất trong 3 tháng gần đây do nhu cầu về sản phẩm công nghiệp từ doanh nghiệp trong nước và thị trường nước ngoài tăng mạnh. Trong tháng 01/2021, công suất hoạt động trung bình của các nhà máy lọc dầu tại Ấn Độ đã vượt công suất lắp đặt, đạt 102,8%, cao hơn trong tháng 12/2020 là 99,1%. Riêng công suất hoạt động của nhà máy lọc dầu thuộc tập đoàn dầu khí Ấn Độ (IOC) - đơn vị lọc dầu lớn nhất Ấn Độ, đã tăng lên 106,1%.

Trong khu vực tư nhân, khu liên hợp lọc dầu ở thành phố Jamnagar, thuộc sở hữu của công ty Reliance Energy đã tăng công suất hoạt động lên 96,1%. Công suất thiết kế của khu liên hợp có thể đạt 62 triệu tấn dầu/năm, bao gồm chế biến các loại dầu nặng, dầu có hàm lượng lưu huỳnh cao. Đây cũng là khu liên hợp lọc dầu lớn nhất thế giới, có sự tích hợp một nhà máy lọc dầu và nhà máy hóa dầu.

Theo dự báo của Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA) trong thập kỷ này, nhu cầu dầu ở Ấn Độ sẽ tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất thế giới. Đến năm 2030, đất nước này sẽ vượt qua EU về sản lượng năng lượng tiêu thụ. Hoạt động lọc dầu của Ấn Độ tăng trong bối cảnh sản lượng khai thác dầu khí trong nước sụt giảm. Trong tháng 01/2021, sản lượng khai thác dầu của nước này giảm 4,6%, xuống còn 2,57 triệu tấn (tương đương 610.000 thùng/ngày). Sản lượng khí đốt thiên nhiên giảm 2,2%, đạt 2,55 tỷ m3.

Vấn đề về thuế xăng dầu tăng cao

Trở ngại chính đối với sự tăng trưởng nhu cầu năng lượng ở Ấn Độ hiện nay là chính sách thuế của nhà nước. Việc tăng thuế đã khiến giá nhiên liệu động cơ chạm mức kỷ lục.

Doanh số bán dầu diesel trong tháng 02/2021 đã giảm xuống còn 1,55 triệu thùng/ngày so với mức 1,64 triệu thùng/ngày cùng kỳ năm 2020. Nhu cầu về loại nhiên liệu động cơ này là một trong những chỉ số chính về tình hình kinh tế của Ấn Độ. Dầu diesel chiếm khoảng 40% tổng sản lượng sản phẩm dầu mỏ được tiêu thụ trong cả nước. Tiêu thụ xăng trong tháng 02/2021 đã tăng lên 670.000 thùng/ngày, cao hơn 10.000 thùng/ngày so với tháng 02/2020. Nhu cầu xăng máy bay vẫn ở mức yếu do các hạn chế của chính phủ đối với việc vận tải hành khách bằng đường hàng không ở trong nước và quốc tế. Theo đó, tiêu thụ xăng máy bay trong tháng 02/2021 giảm 38% so với cùng kỳ năm 2020, xuống còn 109.000 thùng/ngày. Số liệu tiêu thụ nhiên liệu trong tháng hai vừa qua được đánh giá là sơ bộ do chúng đến từ các công ty dầu khí trục dọc thuộc sở hữu nhà nước, kiểm soát khoảng 90% thị trường tiêu thụ sản phẩm xăng dầu nội địa. Phía các nhà máy lọc dầu quốc doanh cho rằng, nguyên nhân chính khiến nhu cầu tiêu thụ giảm là do nhà nước tăng thuế, khiến các mặt hàng xăng dầu tăng giá.

Các thương nhân và người tham gia thị trường liên tục đổi lỗi cho chính quyền về việc giảm doanh số bán hàng mà nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc tăng thuế liên tục. Kể từ khi Đảng Bharatiya Janata theo chủ nghĩa dân tộc lên nắm quyền tại nước này từ năm 2014, thuế xăng đã tăng hơn 3 lần (từ 9,5 rupi/lít lên 33 rupi/lít) và thuế dầu diesel đã tăng 9 lần (từ 3,6 rupi/lít lên 32 rupi/lít). Giá xăng và giá dầu diesel ở Ấn Độ hiện cao hơn so với năm 2008, thời điểm giá dầu tăng lên mức kỷ lục 147 USD/thùng.

Các chuyên gia thị trường tại Ấn Độ cho biết, việc thuế nhiên liệu động cơ tăng đáng kể vào tháng 3 và tháng 5 năm 2020 xuất phát từ việc gây quỹ chống lại đại dịch Covid-19. Vào đầu năm 2021, khi tỷ lệ nhiễm Covid-19 bắt đầu giảm, chính quyền Ấn Độ đã từ chối cắt giảm thuế. Ngân hàng trung ương Ấn Độ và Bộ Tài chính Ấn Độ cho rằng, việc tăng giá nhiên liệu động cơ là đáng lo ngại vì nó có thể thúc đẩy lạm phát và tác động tiêu cực đến nền kinh tế vốn vẫn chưa hồi phục hoàn toàn sau đại dịch. Các chuyên gia nhận định, Chính phủ Ấn Độ sẽ giảm thuế trước các cuộc bầu cử tiếp theo, như đã làm vào năm 2018.

Triển vọng nhu cầu tiêu thụ

Trong năm 2020, dưới tác động của đại dịch Covid-19, nhu cầu tiêu thụ đối với tất cả các loại nhiên liệu ở Ấn Độ đã giảm 11% so với năm 2019. Trong dó, nhu cầu dầu diesel giảm kỷ lục 15%, xuống còn 1,47 triệu thùng/ngày. Nhu cầu xăng giảm 10%, xuống còn 630.000 thùng/ngày.

Bất chấp số liệu thống kê về nhu cầu tiêu thụ xăng dầu tháng 02/2021 không mấy lạc quan, Chính phủ Ấn Độ dự báo nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm dầu mỏ trong nước sẽ gia tăng trong năm tài chính 2021 - 2022. Theo đó, từ tháng 04/2021 đến tháng 03/2022, tổng nhu cầu sẽ tăng 9,1%, mức cao nhất trong 6 năm qua. Mức tiêu thụ nhiên liệu trong năm tài chính này có thể đạt 215,24 triệu tấn, so với mức 195,4 triệu tấn trong năm 2020. Doanh số bán dầu diesel và xăng (chiếm hơn 50% tổng sản lượng của các nhà máy lọc dầu tại Ấn Độ) dự kiến sẽ tăng 13,5%. Với việc dỡ bỏ các hạn chế đi lại và khôi phục các hoạt động kinh doanh, doanh số bán xăng máy bay trong năm tài chính 2021 - 2022 được dự báo đạt 6,45 triệu tấn, tăng 74,2% so với năm tài chính hiện tại. Doanh số bán nhiên liệu LPG cũng được dự báo tăng 4,8%, lên 29 triệu tấn. Việc tiêu thụ các sản phẩm dầu mỏ là yếu tố quyết định nhu cầu về dầu thô ở Ấn Độ.

Gia tăng phụ thuộc vào nhập khẩu dầu

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã nhiều lần tuyên bố mong muốn giảm sự phụ thuộc của Ấn Độ vào nhập khẩu dầu thô. Tuy nhiên, trong thời gian nắm quyền của Đảng Bharatiya Janata mà Thủ tướng Modi là đại diện, sự phụ thuộc của Ấn Độ vào nguồn dầu nhập khẩu đã tăng từ 77% (2014) lên 85% vào đầu năm 2021. Sự phụ thuộc vào nhập khẩu khí đốt tự nhiên cũng đã tăng từ 29% lên 60%. Theo dự báo của Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA), Ấn Độ sẽ dẫn đầu tốc độ tăng trưởng nhu cầu năng lượng, chủ yếu là dầu thô trong hai thập kỷ tới. Đến năm 2040, sự phụ thuộc vào nhập khẩu dầu của nước này sẽ vượt quá 90%. Theo IEA, đến năm 2040, Ấn Độ sẽ phải trả 250 tỷ USD mỗi năm cho nhập khẩu dầu.

Nhập khẩu dầu của Ấn Độ trong tháng 01/2021 đã giảm 6% so với tháng 12/2020. Các nhà cung cấp dầu lớn nhất của nước này gồm Iraq, KSA và UAE. Tuy nhiên, vào tháng 01 vừa qua, tỷ trọng xuất khẩu dầu của 3 quốc gia này vào Ấn Độ đã giảm xuống còn 61%, mức thấp nhất trong vòng 8 tháng qua. Trong tháng 01/2020, Ấn Độ đã tăng đáng kể nhập khẩu dầu từ Mỹ và Canada với sản lượng lần lượt là 367.000 thùng/ngày và 147.000 thùng/ngày. Đầu năm 2021 ghi nhận, nguồn cung dầu từ hai quốc gia này cho Ấn Độ đã tăng tỷ trọng lên 11% trong cơ cấu nhập khẩu dầu của Ấn Độ.

Tăng năng lực lọc dầu và hợp tác với Nga

Ấn Độ dự kiến nâng công suất lọc dầu từ 250 triệu tấn/năm (5 triệu thùng/ngày) lên 450-500 triệu tấn/năm (9-10 triệu thùng/ngày) trong vòng 10 năm. Trong năm 2020, Bộ trưởng dầu khí Ấn Độ Dharmendra Pradhana cho biết, việc tăng công suất các nhà máy lọc dầu ở nước này là cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của đất nước và xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ. Việc gia tăng công suất sẽ được thực hiện thông qua mở rộng các nhà máy hiện có và xây dựng các dây chuyền lọc dầu mới.

Vào tháng 10/2016, Rosneft cùng với các đối tác gồm công ty thương mại dầu khí Trafigura và tập đoàn đầu tư UCP (Nga) đã mua lại một nhà máy lọc dầu ở thành phố Vadinar từ công ty dầu khí Essar (Ấn Độ) với công suất 10 triệu tấn/năm. Trong ngày 02/3/2021 vừa qua, Văn phòng năng lượng Ấn Độ (IEE) đã được khai trương tại thủ đô Mátxcơva để thúc đẩy hợp tác năng lượng giữa Nga và Ấn Độ. Văn phòng này sẽ đại diện cho lợi ích của 5 công ty Ấn Độ gồm: Oil India, ONGC Videsh, GAIL, Indian Oil Corporation và Engineers India.

Theo các nguồn tin từ Ấn Độ, các cuộc đàm phán đang được tiến hành giữa hai nước nhằm ký kết các thỏa thuận cung cấp dầu và những nguồn năng lượng khác từ Nga cho Ấn Độ trong dài hạn.

Viễn Đông