5 xu hướng lớn định hình lại bức tranh năng lượng và tài nguyên toàn cầu

06:15 | 15/12/2025

(PetroTimes) - Khi ngành năng lượng và tài nguyên bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh trong năm 2025 - dưới ảnh hưởng của dịch chuyển địa chính trị, tái cấu trúc công nghiệp và sự bứt tốc của công nghệ - Wood Mackenzie đã công bố 5 xu hướng quan trọng nhất đang định hình lại toàn ngành trong báo cáo Horizons mới nhất.

5 xu hướng lớn định hình lại bức tranh năng lượng và tài nguyên toàn cầu

(Ảnh minh họa)

Ấn phẩm “Conversation starters: Five energy charts to get you talking” tập trung vào hai chủ đề vĩ mô then chốt: Cuộc cạnh tranh ngày càng quyết liệt giữa hai siêu cường thế giới và thách thức cạnh tranh ngày một lớn của châu Âu trong bối cảnh công nghiệp suy giảm kéo dài.

“Giữa sự trỗi dậy khó cưỡng của LNG Mỹ, những toan tính chính trị xoay quanh đất hiếm, sự bất ổn nghiêm trọng tại Biển Bắc của Anh, làn sóng thanh lọc trong ngành hóa dầu châu Âu và nhu cầu điện tăng vọt do AI, những xu hướng này vừa mở ra cơ hội vừa là lời cảnh báo cho quá trình chuyển đổi năng lượng và tài nguyên từ năm 2025 trở đi”, Malcolm Forbes-Cable, Phó Chủ tịch mảng Tư vấn Thượng nguồn và Quản lý Carbon tại Wood Mackenzie, nhận định.

LNG Mỹ đã có màn lội ngược dòng đỉnh cao. Mỹ đã vươn lên vị thế siêu cường hydrocarbon của thế giới, thể hiện rõ qua tốc độ bứt phá trên thị trường khí tự nhiên hóa lỏng (LNG).

Đến năm 2030, Mỹ được dự báo chiếm 30% sản lượng LNG toàn cầu. Chưa đầy một thập kỷ trước, Mỹ còn xây dựng hạ tầng nhập khẩu LNG - nhưng hiện đã trở thành nước xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới. Mỹ cũng dẫn đầu về sản lượng dầu (gồm dầu thô, condensate và khí hóa lỏng), cung cấp tới 1/5 nguồn cung toàn cầu. Hai đối thủ lớn nhất - Ả Rập Xê-út và Nga - chỉ đạt lần lượt 65% và 50% sản lượng của Mỹ.

“Sự trở lại mạnh mẽ của LNG Mỹ cho thấy khả năng của một quốc gia giàu tài nguyên và vận hành theo cơ chế thị trường tự do. Quyền lực hydrocarbon này đang được Washington tận dụng như một công cụ ngoại giao”, ông Forbes-Cable nói.

Đất hiếm - Điểm sáng trong thương mại toàn cầu

Đất hiếm đã trở thành tâm điểm trong các cuộc đàm phán thương mại quốc tế, thể hiện sự gắn kết ngày càng chặt giữa khoa học vật liệu và chiến lược công nghiệp công nghệ cao. Chúng là thành phần thiết yếu trong hàng loạt ứng dụng quan trọng như năng lượng tái tạo, vũ khí hiện đại, điện tử và chất bán dẫn - đặt đất hiếm vào trung tâm cạnh tranh địa chính trị. Riêng nam châm đã chiếm gần một nửa tổng nhu cầu đất hiếm toàn cầu.

Trung Quốc đang nắm lợi thế vượt trội, chiếm gần 90% nguồn cung đất hiếm tinh chế của thế giới. Điều này đặc biệt đáng chú ý khi Mỹ từng là nhà khai thác hàng đầu cho đến cuối thế kỷ 20.

Sự suy giảm giá trị quốc gia ở Biển Bắc

Ngành dầu khí Anh đang trở thành một “điểm trừ” trong nhóm OECD vì tình trạng bất ổn kéo dài về thuế và quy định, dẫn đến mức giảm giá trị nghiêm trọng.

Giá dầu dài hạn (ILTOP) cho các tài sản giao dịch ở Biển Bắc Anh hiện chỉ quanh 40 USD/thùng - thấp hơn tới 40% so với mức trung bình khoảng 70 USD/thùng của OECD.

Khoảng cách này phản ánh sự giảm hứng thú của giới đầu tư vào lĩnh vực thượng nguồn, bắt nguồn từ năm lần thay đổi lớn trong hệ thống thuế chỉ trong hai năm rưỡi, cộng thêm môi trường pháp lý thiếu ổn định.

“Ông Forbes-Cable cho biết mức chiết khấu lớn như vậy cho thấy nhà đầu tư đánh giá rất nghiêm túc rủi ro từ sự bất ổn thuế và quy định tại Anh. Việc thay đổi thuế liên tục cùng khung pháp lý mơ hồ đã bào mòn niềm tin và khiến dòng vốn chững lại. Biểu đồ cho thấy rất rõ mức độ mất giá của ngành thượng nguồn Anh”, ông nói.

Thanh lọc ngành hóa dầu: Châu Âu hụt hơi trong lĩnh vực đang nóng lên

Châu Âu giảm phát thải, nhưng cái giá phải trả là tiến trình phi công nghiệp hóa khi khai thác dịch chuyển sang các khu vực khác.

Công suất khai thác ethylene toàn cầu đang cho thấy châu Âu đóng cửa nhà máy, hoàn toàn trái ngược với đà mở rộng mạnh ở các khu vực khác, đặc biệt là Trung Quốc.

Các nhà máy sẽ đóng cửa trong giai đoạn 2022-2027 tương đương với việc châu Âu mất khoảng 4 tỷ USD giá trị gia tăng mỗi năm.

Đi kèm là chi phí xã hội lớn. Việc ExxonMobil tuyên bố đóng cửa Nhà máy Ethylene Fife tại Scotland - cơ sở lớn thứ tư châu Âu - sẽ khiến hơn 400 người mất việc.

Tăng công suất: Động cơ tăng trưởng của AI

Làn sóng AI đang đẩy nhu cầu điện toàn cầu tăng mạnh. Tại Mỹ - thị trường vốn tăng trưởng thấp suốt nhiều thập kỷ - nhu cầu điện phục vụ AI được dự báo tăng kép tới 20% mỗi năm từ nay đến 2030. Nhu cầu điện khí cũng đi lên, nhưng trong bối cảnh giá khí cao và chi phí xây nhà máy điện mới tiếp tục phình to, giá điện được dự báo còn tăng nữa.

Chi phí vận hành trung tâm dữ liệu có khoảng một nửa liên quan đến điện, nên giá điện trở thành yếu tố then chốt trong cuộc đua AI toàn cầu.

Biểu đồ so sánh giá điện và tỷ trọng điện gió/điện mặt trời cho thấy rõ châu Âu đang chịu bất lợi vì giá điện cao. Trong khi đó, Trung Quốc có giá điện rất cạnh tranh và dự kiến 47% sản lượng điện vào năm 2035 sẽ đến từ gió và mặt trời. Cộng thêm vị thế thống lĩnh chuỗi cung ứng thiết bị năng lượng tái tạo, giá điện tại Trung Quốc được kỳ vọng duy trì ở mức thấp.