Xu hướng năng lượng và phát thải toàn cầu 10 năm trở lại đây
 |
| (Ảnh minh hoạ) |
Một mặt, sự bùng nổ của năng lượng tái tạo cùng doanh số xe điện tăng mạnh đã làm thay đổi sâu sắc thị trường điện và ô tô toàn cầu, mở ra làn sóng “điện hóa mọi thứ” trên khắp thế giới.
Nhưng mặt khác, sản lượng và mức tiêu thụ than, dầu khí vẫn tiếp tục tăng, đạt mức cao kỷ lục mới. Lượng khí thải từ năng lượng toàn cầu năm 2024 cao hơn gần 10% so với năm 2015.
Nhiên liệu hóa thạch vẫn thống trị
Tổng nguồn cung năng lượng toàn cầu vẫn phụ thuộc nặng nề vào nhiên liệu hóa thạch, dù 10 năm qua đã chứng kiến tốc độ phát triển năng lượng sạch nhanh nhất trong lịch sử.
Theo dữ liệu của Energy Institute, nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm khoảng 87% tổng nguồn cung năng lượng toàn cầu, chủ yếu do nhu cầu dầu, than và khí đốt ở mức kỷ lục.
Tín hiệu tích cực là tỷ lệ này đã giảm từ 89% vào năm 2015 và dự kiến sẽ tiếp tục đi xuống. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là đà tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch vẫn chưa dừng lại, dù nhiều quốc gia đã giảm sử dụng than và đẩy mạnh điện hóa trong giao thông cũng như công nghiệp.
Điện ngày càng sạch hơn
Ngành điện mang lại nhiều tín hiệu khả quan hơn, khi công suất năng lượng mặt trời, điện gió và hệ thống lưu trữ bằng pin đều tăng kỷ lục, giúp tỷ trọng điện sạch trong cơ cấu phát điện đạt mức cao nhất từ trước đến nay.
Theo dữ liệu của Ember, lượng điện sạch toàn cầu đã tăng 22% trong giai đoạn 2015-2024, trong khi sản lượng điện từ nhiên liệu hóa thạch giảm 11%.
Tại châu Âu và châu Mỹ Latinh, hơn 60% lượng điện được tạo ra từ nguồn năng lượng sạch, trong khi trung bình toàn cầu đạt khoảng 40% - và vẫn tiếp tục tăng.
Năng lượng tái tạo đang trỗi dậy
Sự bùng nổ của điện tái tạo là câu chuyện nổi bật nhất trong hệ thống năng lượng toàn cầu suốt thập kỷ qua - và điều này hoàn toàn có cơ sở.
Từ năm 2015 đến 2024, mức tiêu thụ điện từ các nguồn tái tạo trên toàn thế giới - bao gồm điện lưới và điện phục vụ công nghiệp - đã tăng 68%.
Động lực tăng trưởng mạnh mẽ này chủ yếu đến từ sản lượng điện mặt trời tăng gần 700% và điện gió tăng 200% so với năm 2015.
Xét theo khu vực, châu Á là trung tâm dẫn đầu về triển khai công nghệ điện mặt trời và điện gió trong suốt thập kỷ qua, chiếm 45% tổng sản lượng điện tái tạo toàn cầu vào năm 2024.
Châu Âu xếp thứ hai với khoảng 20% thị phần, tiếp theo là Bắc Mỹ với 18%.
Riêng trong lĩnh vực điện mặt trời, châu Á chiếm gần 60% sản lượng toàn cầu, trong khi châu Âu và Bắc Mỹ vẫn là hai thị trường lớn tiếp theo.
Châu Á cũng dẫn đầu thế giới về phát triển điện gió
Ảnh hưởng đến phát thải
Sự mở rộng nhanh chóng của năng lượng tái tạo toàn cầu, cùng với xu hướng giảm sử dụng than ở nhiều quốc gia, đã giúp lượng phát thải năng lượng tại Bắc Mỹ và châu Âu giảm kể từ năm 2015.
Tuy nhiên, ở các khu vực khác - đặc biệt là châu Á - lượng phát thải năng lượng vẫn tiếp tục tăng. Theo dữ liệu của Energy Institute, châu Á chiếm tới 52% tổng lượng phát thải năng lượng toàn cầu trong năm vừa qua.
Xét theo quốc gia, Mỹ là nước giảm phát thải năng lượng mạnh nhất kể từ năm 2015, tiếp theo là Nhật Bản và Đức. Dù Mỹ, Nhật Bản, Đức và các nền kinh tế lớn khác đã nỗ lực cắt giảm ô nhiễm năng lượng, ảnh hưởng tích cực này vẫn bị bù trừ bởi đà tăng phát thải ở các khu vực khác.
Trên thực tế, riêng Trung Quốc đã tăng lượng phát thải năng lượng nhiều hơn tổng mức cắt giảm của 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới kể từ năm 2015, theo Energy Institute. Khi cộng thêm lượng phát thải đang tăng nhanh từ Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam, có thể thấy xu hướng ô nhiễm năng lượng toàn cầu vẫn đang đi lên rõ rệt.
Bùng nổ pin lưu trữ năng lượng
Hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (BESS) đang phát triển nhanh chóng và có thể góp phần làm chậm lại đà tăng phát thải trong tương lai, đặc biệt ở những quốc gia có sản lượng điện mặt trời lớn.
Giống như năng lượng tái tạo, châu Á đang dẫn đầu trong việc triển khai các hệ thống pin quy mô lớn, nhờ lợi thế sản xuất pin hàng đầu thế giới của Trung Quốc.
Tuy nhiên, Mỹ và Úc cũng đang sở hữu năng lực BESS đáng kể, giúp các công ty điện lực tận dụng tối đa nguồn điện mặt trời: Sạc pin khi sản lượng cao, rồi phát điện trở lại vào giờ cao điểm.
Ở nhiều nơi, việc phát triển BESS được xem là làn sóng tiếp theo trong quá trình chuyển đổi năng lượng, có thể giúp các hệ thống điện lớn tiến gần hơn tới những cam kết từng đặt ra tại Hội nghị COP21 cách đây một thập kỷ.
Nh.Thạch
AFP
