Sự trỗi dậy của "ngoại giao năng lượng đối kháng"

20:20 | 06/11/2025

(PetroTimes) - Qatar cảnh báo có thể ngừng cung cấp khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) cho Liên minh châu Âu nếu chỉ thị CSDDD không được nới lỏng - một tín hiệu làm gia tăng căng thẳng quanh các quy định phát triển bền vững mới do Brussels ban hành.

Bộ trưởng Năng lượng Qatar, ông Saad bin Sherida Al-Kaabi. (Ảnh: AFP)

Phát biểu tại hội nghị ADIPEC, Bộ trưởng Năng lượng Qatar, ông Saad bin Sherida Al-Kaabi, cho biết, “sẽ không còn khả thi” để nước này tiếp tục hợp tác thương mại với Liên minh châu Âu, nếu chỉ thị về thẩm tra trách nhiệm bền vững trong doanh nghiệp (CSDDD) được giữ nguyên như hiện nay.

Chỉ thị này, được thông qua năm 2024, yêu cầu các công ty hoạt động trên thị trường châu Âu phải xác định và ngăn ngừa các ảnh hưởng tiêu cực trong chuỗi cung ứng của họ, và có thể bị phạt tới 5% doanh thu toàn cầu nếu vi phạm.

Qatar - nhà xuất khẩu LNG lớn thứ ba thế giới sau Mỹ và Úc - đã cung cấp cho EU khoảng 16 triệu tấn LNG trong năm 2024, chiếm gần 14% tổng lượng khí hóa lỏng nhập khẩu của khối. Nguồn cung này đặc biệt quan trọng với một số quốc gia thành viên như Ý, Bỉ và Pháp, nơi các cảng Zeebrugge và Montoir-de-Bretagne tiếp nhận phần lớn lượng hàng từ Qatar.

Cuộc đối đầu pháp lý mang màu sắc địa chính trị

Trọng tâm tranh chấp nằm ở việc Doha cho rằng chỉ thị CSDDD và quy định về khí methane của EU đã áp đặt trách nhiệm pháp lý vượt ra ngoài lãnh thổ, khiến giao dịch hợp đồng trở nên rủi ro.

Quy định giảm phát thải methane (MER), dự kiến áp dụng dần từ năm 2027, yêu cầu các nhà nhập khẩu phải chứng minh tính đáng tin cậy của hệ thống giám sát, báo cáo và xác minh (MRV). Từ năm 2030, các lô hàng vượt ngưỡng phát thải methane do Ủy ban châu Âu quy định có thể bị cấm nhập vào thị trường EU.

Qatar cho rằng những yêu cầu này không phù hợp với thông lệ công nghiệp và thương mại của nước này. Doha cảnh báo rằng các khách hàng châu Âu - gồm Shell, TotalEnergies và Eni - sẽ đối mặt với hai rủi ro: Rủi ro pháp lý (nguy cơ bị xử phạt) và rủi ro kinh tế (nguy cơ mất nguồn cung trong các hợp đồng dài hạn).

Các hợp đồng này có thời hạn trung bình 27 năm, đảm bảo cung ứng ổn định hơn 10 triệu tấn LNG mỗi năm từ năm 2026, với giá được neo theo giá dầu thô.

Thị trường chịu áp lực vì mức độ phụ thuộc ngày càng lớn

Nếu nguồn cung LNG từ Qatar bị gián đoạn, thị trường châu Âu sẽ ngay lập tức rơi vào tình trạng mất cân đối. Hiện châu Âu nhập khoảng 40% lượng khí đốt dưới dạng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), chủ yếu từ Mỹ, Qatar và Nigeria. Việc mất nguồn cung từ Qatar sẽ buộc các nhà nhập khẩu phải phụ thuộc nhiều hơn vào khí từ Mỹ, nơi giá cao hơn 15-20% do chi phí hóa lỏng và vận chuyển. Giá khí chuẩn Title Transfer Facility (TTF) của Hà Lan đã phản ứng ngay sau tuyên bố của Bộ trưởng Qatar, tăng 3,8% trong phiên giao dịch ngày hôm sau.

Các nhà giao dịch lo ngại biến động vào mùa đông sẽ gia tăng, đặc biệt với các hợp đồng giao hàng từ tháng 3 đến tháng 6/2026 - giai đoạn then chốt để châu Âu tích trữ khí cho mùa đông tiếp theo. Theo dự báo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nếu Qatar rút lui, giá khí trung bình ở châu Âu có thể tạm thời tăng khoảng 10%, tùy thuộc vào cách điều chỉnh luồng hàng giữa các khu vực.

Ảnh hưởng lớn về hợp đồng và tài chính

Các nhà nhập khẩu châu Âu hiện phải xem xét lại các điều khoản tuân thủ và chiến lược phòng ngừa rủi ro của mình. Nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu đàm phán để bổ sung điều khoản phân chia rủi ro khi có thay đổi quy định (change-in-law) và tiến hành kiểm toán môi trường độc lập tại các cơ sở hóa lỏng của Qatar. Những điều chỉnh này có thể khiến chi phí trung bình của mỗi lô hàng tăng thêm 0,5-1 USD cho mỗi triệu BTU.

Về tài chính, các ngân hàng đang rà soát lại điều kiện tài trợ cho các dự án LNG của Qatar, đặc biệt là hai dự án mở rộng North Field East và North Field South, trị giá lần lượt 28 và 24 tỷ USD. Giới đầu tư lo ngại các quy định tuân thủ nghiêm ngặt hơn đối với các đối tác thứ ba có thể làm chậm tiến độ mở rộng trong giai đoạn 2026-2027.

Tín hiệu cho chính sách năng lượng của châu Âu

Tranh chấp này cho thấy sự mong manh của chiến lược khí đốt châu Âu sau khủng hoảng Ukraine. Liên minh châu Âu đã cắt giảm hơn 70% lượng nhập khẩu khí đốt từ Nga kể từ năm 2021, và hiện phụ thuộc vào LNG để đáp ứng nhu cầu khoảng 350 tỷ m³ mỗi năm. Nếu thị trường tái cấu trúc theo hướng Qatar chuyển trọng tâm sang châu Á, cuộc cạnh tranh giành nguồn cung sẽ trở nên gay gắt hơn, đặc biệt giữa Trung Quốc, Hàn Quốc và Ấn Độ.

Đối với Qatar, thông điệp gửi đi không chỉ nhắm đến châu Âu mà còn tới giới đầu tư quốc tế: Nếu không có khung pháp lý ổn định, dòng năng lượng hướng đến châu Âu sẽ được chuyển sang các thị trường ổn định và dễ dự báo hơn. Tuyên bố này cho thấy rõ sự trỗi dậy của “ngoại giao năng lượng đối kháng”, trong đó yếu tố tuân thủ vừa là công cụ đàm phán, vừa là ràng buộc pháp lý.