Mỹ và Iran nhất trí “đột phá” đàm phán hạt nhân tại Viên

Trụ sở Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế IAEA tại Vienna, Áo

Vừa qua đã diễn ra cuộc họp trực tuyến của Ủy ban chung của JCPOA, cơ quan chịu trách nhiệm giám sát thực hiện thỏa thuân, và là cuộc họp đầu tiên từ sau khi Tổng thống Biden lên nắm chính quyền. Các nhà ngoại giao cấp Thứ trưởng hoặc Vụ trưởng Chính trị, của Iran và Pháp, Anh, Đức, Trung Quốc, EU, Nga đã tiến hành hội đàm trực tuyến tại Teheran.

Sau cuộc họp, ngày 2/4 Liên minh Châu Âu đã ra thông báo cho biết các thành viên JCPOA “khẳng định cam kết của mình đối với JCPOA”, “đã thảo luận các mô thức nhằm bảo đảm việc thực hiện đầy đủ và toàn diện thỏa thuận này”, hoan nghênh Mỹ quay trở lại thỏa thuận và nhất trí sẽ tổ chức cuộc đàm phán tại Viên vào Thứ Ba, ngày 6/4. Cuộc đàm phán tại Viên dự định đưa ra hai thỏa thuận riêng biệt, một thỏa thuận với Iran và một thỏa thuận với Mỹ về các bước đi mà hai bên cần phải triển khai để quay trở lại tuân thủ JCPOA.

Mặc dù không gặp mặt trực tiếp, Mỹ và Iran sẽ có những trao đổi đầu tiên về các ý tưởng nối lại thỏa thuận hạt nhân 2015 thông qua trung gian là các quan chức EU và các nước tham gia JCPOA khác. Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận nên các đồng minh châu Âu của Mỹ sẽ làm trung gian với Iran. Quan chức cao cấp EU cho biết mục tiêu là đạt được thỏa thuận trong vòng 2 tháng, trước khi Iran diễn ra kỳ bầu cử Tổng thống vào tháng 6/2021.

Ngày 2/4/2021, Phó Phát Ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Jalina Porter hoan nghênh cuộc đàm phán ở Viên là “bước đi tích cực đầu tiên về phía trước”, Oa-sinh-tơn “sẵn sàng cởi mở” với một cuộc gặp trực tiếp với Teheran; cho biết tại Viên, các quan chức Mỹ sẽ chờ ở hàng lang trong khi quan chức Anh, Đức, Pháp, Trung Quốc và Nga có cuộc gặp với Iran; cuộc trao đổi sẽ tập trung vào “các bước hạt nhân mà Iran cần phải triển khai” cũng như “các bước giảm nhẹ trừng phạt mà Mỹ cần phải tiến hành”.

Mỹ bày tỏ sẵn sàng gặp trực tiếp quan chức Iran nhưng Chính phủ Iran kiên trì yêu cầu trao đổi thông qua các quan chức EU. Bộ trưởng Ngoại giao Iran nhấn mạnh rằng không lên kế hoạch cho các cuộc gặp riêng giữa Iran và Mỹ.

Phát triển mới này đạt được sau 6 tuần Mỹ chủ động đề xuất với các nước châu Âu. Tổng thống Biden đã nhắc lại nhiều lần trong cuộc vận động tranh cử năm 2020 rằng việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân 2015 là cách tốt nhất để kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran. Các cố vấn an ninh quốc gia hàng đầu của chính quyền Biden cho rằng việc khôi phục lại JCPOA là không đủ. Ngoại trưởng Blinken cho rằng thỏa thuận hạt nhân tiếp theo với Iran cần phải “lâu dài hơn và mạnh mẽ hơn”, đề xuất thỏa thuận kéo dài hơn mốc 2030. Đối với chính quyền Biden, thỏa thuận hạt nhân mới cũng phải gắn với việc kiềm chế khả năng tên lửa của Iran, sự ủng hộ của Iran đối với các nhóm khủng bố và sự ủng hộ của Iran đối với chính phủ Syria.

Đại sứ Liên bang Nga tại Viên Mikhail Ulyanov nhận xét cuộc họp của Ủy ban chung JCPOA cho thấy cảm giác “các bên đã đi đúng hướng” nhưng “con đường ở phía trước sẽ không dễ dàng và đòi hỏi nhiều nỗ lực”; tuy vậy, “các bên có lẽ đã sẵn sàng cho việc này” và đã “những thay đổi đáng kể trong lập trường của Mỹ”./.

Thanh Bình