Lối ra cho các công ty dầu khí quốc gia trong điều kiện giá dầu thấp

Giá dầu ở mức 20 USD/thùng ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng dầu khí, trong đó lĩnh vực dịch vụ dầu khí là mắt xích đầu tiên bị thiệt hại khi các nhà sản xuất dầu tìm cách cắt giảm chi phí dịch vụ. Các công ty dầu khí quốc tế và quốc gia (IOC và NOC) cần cẩn trọng trong lựa chọn các nhà dịch vụ khi hoạt động dầu khí trở lại.

Khủng hoảng đại dịch đã phá vỡ chuỗi cung ứng. Khả năng cung cấp thiết bị và nhân sự cho ngành công nghiệp dầu mỏ bị sụt giảm nghiêm trọng do những biện pháp hạn chế đi lại và cách ly xã hội. Trong cuộc khủng hoảng giá dầu giai đoạn 2014-2016, các công ty dầu khí toàn cầu đã giảm 55% chi phí phát triển trong 5 năm (2014-2019). Khảo sát chi phí thượng nguồn cho thấy, gần một nửa chi phí cho các dịch vụ bị cắt giảm. Điều này gây thiệt hại đến tình hình tài chính của lĩnh vực dịch vụ. Lợi nhuận của 5 công ty dịch vụ dầu khí hàng đầu thế giới giảm trung bình 65% trong giai đoạn 2014-2019. Tỷ suất lợi nhuận trung bình đã giảm xuống gần bằng 0.

Các IOC sẽ tìm cách cắt giảm chi phí nhiều hơn nữa để đảm bảo nguồn tài chính riêng và trấn an các cổ đông. Dòng tiền của các IOC bị sụt giảm khi giá dầu bình quân ở mức 55 USD/thùng trước khủng hoảng. Tập đoàn dầu khí BP cho biết, hãng sẽ cải tiến hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm giảm điểm hòa vốn xuống dưới 35 USD/thùng vào năm 2021. Một số IOC khác cũng đang có động thái tương tự. Vì vậy, động lực chính của các IOC trong phần còn lại của năm 2020 sẽ là cắt giảm đầu tư và chi tiêu tự do.

Khác với các IOC, việc ra quyết định của các NOC không hề đơn giản. Chủ sở hữu của NOC là chính phủ và NOC có thể là động lực chính của cả nền kinh tế quốc gia, dựa trên nguồn thu nhập thông qua cổ tức và thuế. Việc giá dầu ở mức 20 USD/thùng không chỉ là vấn đề đối với NOC mà là vấn đề của cả quốc gia đó. Theo số liệu của Wood Mackenzie, nguồn ngân sách năm 2020 của Angola dựa trên cơ sở giá dầu ở mức 75 USD/thùng, đối với ngân sách của Ả rập Xê-út là 85 USD/thùng và Nigeria là 131 USD/thùng.

Tỷ lệ cắt giảm chi phí của các NOC khiêm tốn hơn so với các IOC khi ở mức trung bình từ 10-15%. Các NOC Trung Quốc đang ưu tiên đầu tư trong nước để duy trì sản xuất và việc làm. Tại Trung Đông, ADNOC (UAE) và Qatar Oil (Qatar) có thể sẽ tiến hành các dự án khí đốt mới có quy mô và hiệu quả kinh tế tốt mà không cần đầu tư nước ngoài. Cũng đã xuất hiện một số lo ngại về sự thắt chặt thị trường ở một số phân khúc tại thị trường Trung Đông.

Nhiều NOC đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm đầu tư. Mười dự án có chi phí cao tại Nigeria, Mexico, Libya và Angola sẽ không nhận được hỗ trợ tài chính từ các đối tác IOC. Các quyết định đầu tư bị trì hoãn vô thời hạn kéo theo công suất khai thác triển vọng 400.000 thùng dầu quy đổi/ngày.

NOC cần phải hành động một cách cân bằng và khéo léo. Để giữ nguồn lực đầu tư, chi phí cần phải giảm. Cắt giảm dịch vụ dầu khí là một lựa chọn dễ dàng song các công ty dịch vụ thường sử dụng lực lượng lao động lớn, đặt ra bài toán đảm bảo công ăn việc làm cho người lao động. Đây là nghĩa vụ của NOC đối với địa phương và thậm chí là đối với chính phủ.

Vậy đâu là cách tiếp cận mới cho NOC ? Đó là sự điều chỉnh mối quan hệ giữa các nhà khai thác và đơn vị cung ứng dịch vụ trên tinh thần cởi mở, tin tưởng và minh bạch. Một số liên minh hoặc quan hệ đối tác mới đã xuất hiện giữa các nhà khai thác và công ty dịch vụ vừa và nhỏ. Đây có thể là mô hình “win-win” cho cả hai phía khi nhà khai thác sử dụng dịch vụ với giá cạnh tranh hơn trong khi các công ty dịch vụ có lợi nhuận ở mức chấp nhận được. Đây là một mô hình mà NOC cần xem xét nếu muốn bảo vệ chuỗi cung ứng dầu khí trước những thách thức từ thị trường.

Bên cạnh đó, NOC cần có tầm nhìn chiến lược về giải quyết thách thức giá dầu ở mức 20 USD/thùng. Là nhà điều hành và thuộc sở hữu nhà nước, NOC có thể định hình lại khu vực dịch vụ, hạn chế một phần thị trường dịch vụ đối với IOC. NOC cũng có thể thay đổi mô hình thương mại với các nhà cung cấp dịch vụ riêng lẻ, đồng thời học hỏi thông lệ từ các lĩnh vực khác. Nhiều NOC có thể đóng vai trò như một người tổng hợp kế hoạch, xây dựng hồ sơ nhu cầu tổng hợp cho đơn vị dịch vụ.

Phạm TT