Đòn trừng phạt của Mỹ nhằm vào Nga có thực sự hiệu quả?

20:38 | 03/11/2025

(PetroTimes) - Những lệnh trừng phạt đầu tiên của Mỹ nhằm vào Nga đã giáng đòn mạnh vào các tập đoàn dầu mỏ chủ chốt của nước này, đồng thời cũng là tín hiệu đáng mừng đối với các đồng minh phương Tây của Ukraine. Tuy nhiên, thị trường và giới chuyên gia lại phản ứng thận trọng hơn trước các biện pháp hạn chế mới này. Theo họ, những khách hàng lớn của Nga có thể sẽ “giả vờ” ngừng mua nguyên liệu từ Moscow, nhưng đó chỉ là động thái tạm thời.

Đòn trừng phạt của Mỹ nhằm vào Nga có thực sự hiệu quả?

Ông Trump thực sự muốn đạt được điều gì và sẵn sàng bỏ ra bao nhiêu nỗ lực để đạt mục tiêu rút khỏi thị trường gần 4 triệu thùng dầu mỗi ngày cùng với 1,5 triệu thùng sản phẩm dầu mỏ của Nga? (Ảnh: YouTube)

Các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Nga - Rosneft và Lukoil - sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 21/11.

“Các bạn biết đấy, Trung Quốc đang cắt giảm đáng kể việc mua dầu từ Nga, còn Ấn Độ thì đã hoàn toàn chấm dứt hợp đồng", ông Donald Trump nói với các phóng viên sau khi công bố lệnh trừng phạt, trong lúc đang trong chuyến công du châu Á.

Bắc Kinh và New Delhi hiện chưa đưa ra bình luận nào về các bước đi tiếp theo, nhưng đối với Nga, những hạn chế nhắm vào các công ty dầu mỏ là đòn giáng đặc biệt nhạy cảm, bởi Trung Quốc và Ấn Độ là hai khách hàng lớn nhất của dầu Nga, và nhu cầu sụt giảm sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến nguồn thu xuất khẩu. Hai tập đoàn Rosneft và Lukoil hiện đảm nhận khối lượng cung cấp lên tới 4 triệu thùng mỗi ngày.

Theo hãng tin Reuters dẫn lời các nguồn thạo tin, tập đoàn tư nhân Reliance Industries - nhà nhập khẩu dầu Nga lớn nhất tại Ấn Độ - đang lên kế hoạch cắt giảm mạnh lượng mua dầu từ Nga. Bên cạnh đó, các công ty dầu khí quốc doanh của Ấn Độ cũng đang xem xét lại các hợp đồng, nhằm đảm bảo không còn nguồn cung trực tiếp từ Rosneft và Lukoil.

Reuters cũng cho biết, các tập đoàn dầu khí nhà nước Trung Quốc đã tạm ngừng mua dầu Nga vận chuyển bằng đường biển.

“Các công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc như PetroChina, Sinopec, CNOOC và Zhenhua Oil sẽ tránh giao dịch dầu thô Nga bằng hoạt động vận chuyển ngoài khơi, ít nhất là trong ngắn hạn, do lo ngại về lệnh trừng phạt”, các nguồn tin nói với Reuters.

Maxim Shaposhnikov, cố vấn của quỹ Industrial Code Fund, cho rằng trong thời điểm hiện tại, các doanh nghiệp lớn của Ấn Độ và Trung Quốc có khả năng sẽ cắt giảm lượng nhập khẩu dầu từ Nga.

“Tuy nhiên, vẫn có khả năng Mỹ sẽ đưa các tập đoàn dầu khí lớn của Trung Quốc và Ấn Độ vào danh sách trừng phạt. Nếu điều đó xảy ra, toàn bộ lệnh trừng phạt đối với dầu Nga sẽ coi như bị vô hiệu hóa. Trong trường hợp “phép màu” xảy ra - tức Mỹ không áp lệnh trừng phạt lên Ấn Độ và Trung Quốc - thì các công ty này sẽ nhanh chóng tăng mạnh lượng mua thông qua các nhà giao dịch độc lập đến từ Singapore, Campuchia và Lào”, ông phân tích. Theo Shaposhnikov, loại dầu đó về hình thức sẽ không còn bị xem là dầu Nga.

Nguồn thu từ dầu khí của Nga đã sụt giảm trong năm nay. Theo ước tính của Bộ Tài chính Nga, doanh thu dầu khí năm 2025 có thể giảm khoảng 2,6 nghìn tỷ ruble so với kế hoạch ban đầu. Tuy nhiên, nguyên nhân không đến từ các lệnh trừng phạt, mà chủ yếu do giá dầu toàn cầu giảm và đồng ruble tăng giá.

Đáng chú ý, ngay từ tháng Một năm nay, các tập đoàn Gazprom Neft và Surgutneftegaz - cũng là những nhà khai thác và xuất khẩu dầu lớn của Nga - đã bị Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt tương tự. Dẫu vậy, lượng dầu xuất khẩu ra nước ngoài của họ vẫn duy trì ở mức ổn định, không có biến động đáng kể.

“Dĩ nhiên các chuỗi hậu cần trung gian sẽ phải được điều chỉnh lại sau khi Rosneft và Lukoil bị đưa vào danh sách trừng phạt. Tuy nhiên, đó chỉ là việc xem xét lại cách thức bán dầu, điều đó không đồng nghĩa phải điều chỉnh nguyên tắc có nên mua dầu Nga hay không”, ông Igor Yushkov, chuyên gia phân tích cấp cao tại Viện Nghiên cứu Dầu mỏ Quốc gia và giảng viên Đại học Tài chính trực thuộc Chính phủ Nga, nhận định.

Trong khi đó, Sergei Vakulenko, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Carnegie Berlin, cho rằng mức độ tác động thực tế của lệnh trừng phạt sẽ phụ thuộc nhiều vào việc chính quyền Trump giám sát việc tuân thủ chặt chẽ đến đâu.

“Trong kịch bản nghiêm trọng nhất, điều này có thể đồng nghĩa phải rút khỏi thị trường gần 4 triệu thùng dầu mỗi ngày cùng với 1,5 triệu thùng sản phẩm dầu mỏ. Khối lượng lớn như vậy sẽ không thể thay thế nhanh chóng, đồng nghĩa giá dầu chắc chắn sẽ tăng mạnh”, vị chuyên gia nhận định.

“Câu hỏi còn lại là ông Trump thực sự muốn đạt được điều gì và sẵn sàng bỏ ra bao nhiêu nỗ lực để đạt mục tiêu đó? Nếu mục tiêu chỉ đơn thuần là gửi tới ông Putin một tín hiệu, thì có lẽ chỉ cần khiến hai tập đoàn dầu khí lớn đau đầu, một số tài sản bị mất giá và chi phí giao dịch tăng cao".

Ông cho rằng Ấn Độ sẽ tạm thời cắt giảm lượng mua dầu từ Nga, nhưng có thể Trung Quốc sẽ không làm vậy, đồng thời vẫn khó có khả năng Bắc Kinh sẽ mua hết phần dầu mà Ấn Độ bỏ lại. Kết quả là, xuất khẩu dầu của Nga có thể giảm khoảng 700.000 thùng mỗi ngày.

Theo Sergey Vakulenko, nếu viễn cảnh Rosneft và Lukoil bị ngừng xuất khẩu hoàn toàn thực sự xảy ra, giá dầu hẳn đã tăng thêm 20-30 USD/thùng, thay vì chỉ 5 USD/thùng như ngay sau khi lệnh trừng phạt được công bố.

“Các nhà máy lọc dầu lớn của Trung Quốc và Ấn Độ vẫn có thể tạm thời thể hiện rằng họ sẵn sàng từ bỏ dầu của Lukoil và Rosneft, nhưng rồi sẽ nhanh chóng quay lại mua khi ông Trump chuyển sự chú ý sang một vấn đề khác, chẳng hạn như Venezuela. Còn những khách hàng nhỏ hơn thì sẽ không làm vậy ngay từ đầu”, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Carnegie Berlin viết.

Igor Yushkov, chuyên gia phân tích cấp cao tại FNEB, nhận định rằng Ấn Độ hoàn toàn không có lý do gì để từ bỏ dầu của Nga, bởi đây là nguồn dầu mang lại lợi nhuận cao nhất trên thị trường hiện nay.

“Đổi lại, Ấn Độ sẽ nhận được gì? Liệu Mỹ có giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Ấn Độ? Ấn Độ hiểu rất rõ rằng Washington đang gây sức ép để buộc họ ký kết một thỏa thuận thương mại bất lợi hơn. Đó mới chính là điều mà Mỹ thực sự muốn đạt được, không đơn thuần là việc Ấn Độ ngừng mua dầu Nga”, ông Yushkov nói thêm.

Trong khi đó, Sergey Vakulenko đánh giá rằng các lệnh trừng phạt mới có thể ảnh hưởng đến khoảng 15% doanh thu từ dầu mỏ của Nga, nhưng sẽ không gây ra sụt giảm đáng kể.

“Điều này chắc chắn sẽ gây khó khăn nhất định cho cả Nhà nước lẫn các tập đoàn dầu mỏ Nga”, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Carnegie Berlin nhận định, đồng thời nhấn mạnh rằng các lệnh trừng phạt này cũng sẽ vô tình tạo động lực thúc đẩy việc mở rộng và củng cố một thị trường dầu mỏ tách biệt khỏi hệ thống tài chính phương Tây, góp phần vào xu thế phi toàn cầu hóa nói chung.

Đáng chú ý, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã kết nối hệ thống blockchain kỹ thuật số nhân dân tệ cho các giao dịch xuyên biên giới, và giới quan sát cho rằng đây có thể là một trong những “lối thoát” giúp Nga tiếp tục xuất khẩu dầu mà không bị phụ thuộc vào hệ thống tài chính phương Tây.

“Đây là một thông tin khá thú vị, nhưng hệ thống đó mang tính quốc tế, vì vậy trước mắt nó vẫn sẽ tuân thủ các lệnh trừng phạt đối với Nga”, ông Maxim Shaposhnikov, cố vấn của quỹ Industrial Code Fund, nhận định. “Điều đó có nghĩa các khoản thanh toán qua hệ thống này hiện vẫn sẽ tốn kém và không thể cạnh tranh với các hợp đồng trực tiếp, nhưng tôi tin rằng người Mỹ sớm muộn cũng sẽ đưa hệ thống này vào danh sách SDN, và khi đó nó sẽ trở thành công cụ ‘chống trừng phạt’ và được sử dụng rộng rãi hơn”.

Ông cho rằng hiện tại hệ thống này chưa thực sự mang lại lợi ích, nhưng trong vòng một đến hai năm tới, nó có thể trở thành nguồn lợi nhuận đáng kể cho doanh nghiệp Nga.