Dầu mỏ Venezuela: "Lực hút" khó cưỡng với Washington

11:58 | 20/12/2025

(PetroTimes) - Venezuela, quốc gia nằm ở khu vực Caribe, hiện sở hữu trữ lượng dầu thô lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, tình trạng thiếu đầu tư kéo dài đã khiến sản lượng khai thác của nước này suy giảm mạnh.

(Ảnh minh họa)

Trong bối cảnh quan hệ căng thẳng, Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần đưa ra các cáo buộc nhằm vào chính quyền Venezuela và Tổng thống Nicolás Maduro, và cho rằng giới lãnh đạo nước này có liên quan đến các mạng lưới buôn bán ma túy quốc tế. Những cáo buộc này hiện vẫn gây tranh cãi và chưa được kiểm chứng độc lập. Song song với đó, ông Trump nhấn mạnh tầm quan trọng của dầu mỏ Venezuela, cho rằng các nguồn tài nguyên tại quốc gia Nam Mỹ này đáng lẽ phải thuộc về lợi ích của Mỹ.

Đầu tuần này, Tổng thống Mỹ tuyên bố áp dụng các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt đối với các tàu chở dầu ra vào Venezuela, như một phần trong chiến dịch gây sức ép nhằm vào chính quyền ông Maduro. Washington tiếp tục không công nhận tính hợp pháp của cuộc bầu cử Tổng thống Venezuela năm 2024 và duy trì các biện pháp trừng phạt, trong đó có việc đưa ông Maduro và một số quan chức cấp cao vào danh sách trừng phạt của Mỹ.

Trong khi các mục tiêu chính trị vẫn là trọng tâm công khai, giới quan sát cho rằng yếu tố dầu mỏ đóng vai trò quan trọng trong tính toán chiến lược của Mỹ và các tập đoàn năng lượng quốc tế. Venezuela hiện có trữ lượng dầu vượt Ả Rập Xê-út và Canada. Tuy nhiên, nhiều thập kỷ thiếu vốn, quản lý kém hiệu quả, tham nhũng và các chính sách quốc hữu hóa gây tranh cãi đã khiến nhiều doanh nghiệp nước ngoài rút khỏi thị trường này. Hệ quả là ngành dầu khí trong nước thiếu công nghệ và nguồn lực để khai thác hiệu quả Vành đai Orinoco - khu vực chiếm hơn 15% trữ lượng dầu toàn cầu.

Ngoài dầu mỏ, Venezuela còn sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú khác như khí đốt, vàng, sắt, bauxite và coltan - loại khoáng sản quan trọng trong sản xuất pin, cùng với đồng, niken, titan và kẽm.

Hiện nay, Venezuela - một trong những nước sáng lập OPEC - chỉ khai thác hơn 1 triệu thùng dầu mỗi ngày, thấp hơn nhiều so với mức khoảng 3,5 triệu thùng/ngày vào cuối thập niên 1990. Tỷ trọng của nước này trong sản lượng dầu toàn cầu cũng giảm từ gần 10% xuống còn khoảng 1%. Từ vị thế từng là một trong những nhà xuất khẩu dầu hàng đầu thế giới, Venezuela hiện xếp khoảng thứ 21 về sản lượng và có nguy cơ bị vượt qua bởi Guyana, một quốc gia láng giềng có quy mô nhỏ hơn.

Theo các nhà phân tích, nếu Caracas cải thiện môi trường đầu tư, mở cửa trở lại cho doanh nghiệp nước ngoài và đưa ra các cam kết ổn định về chính sách kinh tế, Venezuela có thể từng bước khôi phục vai trò quan trọng trong thị trường dầu mỏ toàn cầu từ thập niên 2030.

Về mặt kỹ thuật, dầu thô Venezuela có đặc điểm là nặng và chi phí khai thác cao hơn so với dầu của Trung Đông. Tuy vậy, hàm lượng lưu huỳnh cao khiến loại dầu này phù hợp với nhiều nhà máy lọc dầu hiện đại. Bất chấp các lệnh trừng phạt kéo dài gần một thập kỷ và tiếp tục được siết chặt trong thời gian gần đây, Venezuela vẫn duy trì xuất khẩu dầu sang một số thị trường như Trung Quốc, Ấn Độ và, ở mức độ nhất định, cả Mỹ.

Hiện nay, Mỹ là quốc gia khai thác dầu mỏ lớn nhất thế giới, với sản lượng khoảng 13,6 triệu thùng mỗi ngày. Chiến lược của chính quyền ông Trump, ưu tiên nhiên liệu hóa thạch thay vì năng lượng tái tạo, đang tạo điều kiện để công nghệ khai thác dầu đá phiến hồi phục. Vấn đề được đặt ra là Mỹ còn bao nhiêu trữ lượng dầu. “Với tốc độ khai thác hiện nay, trữ lượng dầu của Mỹ chỉ đủ dùng trong khoảng 10 năm nữa”, ông Víctor Álvarez - nhà phân tích chính trị Venezuela, cựu Bộ trưởng Công nghiệp và Khai khoáng - nhận định.

Theo ông Álvarez, dù năng lượng tái tạo đang phát triển, nhiên liệu hóa thạch hiện vẫn chiếm tới 78% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu và sẽ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong ít nhất hai thập kỷ tới. Dầu mỏ vẫn không thể thay thế trong vận tải hạng nặng, hàng không và ngành hóa dầu, và nhu cầu chỉ bắt đầu giảm sau năm 2035. Ông nhấn mạnh rằng việc đạt đỉnh nhu cầu không đồng nghĩa với sự chấm dứt của nhiên liệu hóa thạch. Ông Álvarez vốn là người chỉ trích chính quyền Maduro.

Ông cho rằng xu hướng mang tính chuyên quyền của ông Trump không xuất phát từ mục tiêu khôi phục dân chủ hay bảo vệ nhân quyền, mà chủ yếu nhằm kiểm soát các nguồn dầu mỏ và khoáng sản cần thiết cho quân đội, cũng như các ngành công nghệ cao của Mỹ. Trong cách tiếp cận đậm chất thương mại của ông Trump, mọi thỏa thuận đều phải bảo đảm quyền kiểm soát những nguồn tài nguyên chiến lược này.

Vài tuần trước, Hạ nghị sĩ bang Florida Maria Elvira Salazar cũng bày tỏ rõ quan điểm cho rằng mục tiêu của Mỹ là tiếp cận dầu mỏ và khí đốt của Venezuela. Trả lời phỏng vấn kênh Fox Business, nữ nghị sĩ Đảng Cộng hòa nói rằng Venezuela sẽ là một “mảnh đất màu mỡ” cho các công ty dầu khí Mỹ. Bà cho biết đây là cơ hội kinh doanh khổng lồ cho ngành năng lượng Mỹ, với tiềm năng kinh tế vượt 1.000 tỷ USD, và các tập đoàn Mỹ cần có phần trong đó.

Hiện Chevron là tập đoàn nước ngoài lớn duy nhất còn được cấp phép khai thác dầu tại Venezuela thông qua các liên doanh với PDVSA. Vào mùa xuân năm ngoái, các tập đoàn Repsol của Tây Ban Nha và Eni của Italy đã mất giấy phép cho phép tiếp tục hoạt động tại quốc gia Caribe này. Trong khi đó, một số công ty Nga vẫn tìm cách né tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ để duy trì hoạt động.

Dù ngành dầu mỏ đối mặt nhiều khó khăn, Venezuela vẫn phụ thuộc nặng nề vào lĩnh vực này, khi khoảng 95% nguồn thu ngoại tệ của nước này đến từ xuất khẩu dầu. Trung Quốc hiện là khách hàng lớn nhất của PDVSA. Bắc Kinh mua dầu Venezuela một cách kín đáo, thông qua các nhà máy lọc dầu nhỏ ở tỉnh Sơn Đông và sử dụng các “tàu bí mật” để vận chuyển, nhằm che giấu nguồn gốc hàng hóa và né tránh lệnh cấm vận của Mỹ.

Xuất khẩu dầu thô của Venezuela sang Trung Quốc đã tăng 95% trong năm nay, sau khi chính quyền Trump siết chặt các biện pháp trừng phạt vào mùa xuân. Đây cũng là một trong những lý do được các cố vấn Nhà Trắng viện dẫn để biện minh cho việc gia tăng sức ép đối với Caracas, nhằm ngăn Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng trong khu vực.

Venezuela quốc hữu hóa ngành dầu mỏ vào năm 1976. Từ thời điểm đó cho đến khi Hugo Chávez lên nắm quyền năm 1998, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Petróleos de Venezuela, SA (PDVSA) từng là công ty dầu mỏ lớn thứ hai thế giới. Trong thập niên 1990, dưới thời Tổng thống Rafael Caldera, lĩnh vực dầu khí được mở cửa và quốc tế hóa, với hàng loạt thỏa thuận hợp tác cùng các tập đoàn nước ngoài nhằm thúc đẩy hoạt động thăm dò và khai thác dầu thô. Tuy nhiên, khi lên cầm quyền, ông Chávez đã chấm dứt các hợp tác này và tiến hành quốc hữu hóa tài sản của các “ông lớn” dầu khí như ConocoPhillips và ExxonMobil tại Venezuela, sau khi họ từ chối chuyển quyền kiểm soát đa số cho nhà nước. Kể từ đó, PDVSA - với khoảng 85.000 nhân viên - dần bị biến thành công cụ quyền lực và tham nhũng.

Hệ quả là quan hệ giữa Washington và Caracas liên tục rơi vào trạng thái căng thẳng, dẫn tới cục diện như hiện nay. Năm 2017, trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Mỹ áp đặt các lệnh trừng phạt cứng rắn, cấm giao thương với Venezuela và chặn các nguồn tài trợ dành cho PDVSA. Những biện pháp này khiến nền kinh tế Venezuela ngày càng suy kiệt, đồng thời làm sản lượng dầu mỏ sụt giảm mạnh, khiến ngành dầu khí vốn đã yếu kém càng thêm đình trệ.

Ông Nicolás Maduro lên làm Tổng thống Venezuela năm 2013, sau khi ông Chávez qua đời. Ông bị cáo buộc gian lận bầu cử và bám giữ quyền lực bằng vũ lực, trong đó có việc trấn áp các cuộc biểu tình. Phe đối lập cáo buộc chính quyền tham nhũng và sách nhiễu để bịt miệng những tiếng nói phản đối. Theo The New York Times, ông Maduro từng đề nghị cho Mỹ tiếp cận dầu mỏ và cấp giấy phép khai thác để đổi lấy việc chấm dứt sức ép từ chính quyền ông Trump.

Lãnh đạo đối lập María Corina Machado cho biết, nếu chính quyền hiện tại bị lật đổ, một chính phủ mới sẽ đảo ngược chính sách quốc hữu hóa và cấp lại giấy phép hoạt động cho các công ty nước ngoài. “Các công ty Mỹ tại Venezuela có thể thu về thêm tới 1.700 tỷ USD trong vòng 15 năm tới”, bà nói.