Các đại gia dầu mỏ phương Tây đối mặt với sản lượng sụt giảm, thiệt hại sâu nếu Nga ngừng CPC

Một trạm bơm dầu của Caspian Pipeline Consortium (CPC). Ảnh: Reuters/Maiya Gordeyeva

Nếu việc đóng cửa đường ống CPC chuyên chở dầu từ Kazakhstan đến khu cảng xuất khẩu của Nga ở Biển Đen ở cảng Novorossiisk diễn ra, có nghĩa là sẽ đóng cửa hơn 1% nguồn cung dầu toàn cầu, làm trầm trọng thêm những gì vốn đã là cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng nhất kể từ lệnh cấm vận dầu mỏ của các nước Ả Rập những năm 1970.

Đường ống chạy qua lãnh thổ Nga và thuộc sở hữu của một tập đoàn các công ty phương Tây, châu Á, Nga và Kazakhstan, đã trở thành tâm điểm chú ý từ sau khi bùng nổ cuộc xung đột ở Ukraine.

Thứ Tư tuần trước, một tòa án ở Novorossiisk đã ra lệnh cho CPC đình chỉ hoạt động trong 30 ngày, với lý do lo ngại về việc quản lý dầu tràn. Một tòa án Nga hôm thứ Hai đã lật lại phán quyết chống lại CPC và thay vào đó phạt CPC 200.000 rúp (3.300 USD).

Tuy nhiên, các nguồn tin của Reuters cho biết họ vẫn nghĩ rằng có thể sẽ có sự gián đoạn lớn. Đồng sở hữu đường ống Nga cho biết tất cả các lần ngừng hoạt động đều do các vấn đề kỹ thuật.

Thiệt hại do bão vào tháng 3 đã làm gián đoạn dòng chảy qua “động mạch” dầu 1,3 triệu thùng/ngày (bpd) của CPC.

Các công ty dầu mỏ lớn, bao gồm Chevron, Exxon Mobil, Shell và Eni của Ý, cùng với một số công ty Nga và Kazakhstan có cổ phần trong CPC. Các công ty phương Tây cũng nắm giữ cổ phần tại các mỏ dầu ở Kazakhstan.

Đường ống CPC là tuyến đường cho gần như tất cả các hoạt động xuất khẩu dầu của Kazakhstan.

Ba nguồn tin tại các công ty dầu mỏ phương Tây đang hoạt động tại Kazakhstan, đề nghị giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề, cho biết họ dự kiến thời gian ngừng đường ống dẫn dầu của CPC​​ sẽ kéo dài.

Một thương nhân tại một công ty lớn ở phương Tây cho biết việc ngừng hoạt động như vậy sẽ dẫn đến sự sụt giảm 50 triệu tấn dầu mỗi năm (1 triệu thùng/ngày) vì Kazakhstan bị hạn chế bởi các tuyến đường xuất khẩu thay thế.

Logo của công ty năng lượng Ý Eni tại một trạm xăng ở Rome, Ý. Ảnh: Reuters/Alessandro Bianchi

Nhiều công ty phương Tây đã rời khỏi hoạt động ở Nga, trong đó các công ty lớn về dầu mỏ là những công ty đầu tiên rời đi sau khi xung đột ở Ukraine bắt đầu. Các biện pháp cấm vận của phương Tây đã làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu của Nga và đẩy giá năng lượng lên cao.

Đáp lại, vừa qua Nga đã thực hiện các bước đi nhằm thu giữ các dự án dầu khí Sakhalin 1 và 2, nơi Shell và Exxon có cổ phần.

Một Giám đốc điều hành phương Tây quen thuộc với các hoạt động của CPC cho biết Sakhalin là "một dấu hiệu rõ ràng về những điều sắp xảy ra đối với CPC".

Giá dầu đã giảm xuống chỉ còn trên 100 USD/thùng do thị trường dự đoán suy yếu kinh tế sẽ làm giảm nhu cầu, mặc dù việc bán ra đã bị hạn chế do lo ngại nguồn cung thắt chặt sẽ trầm trọng hơn do sản lượng CPC cắt giảm.

Chuyên gia phân tích Amrita Sen từ Energy Aspects ở London cho biết việc mất một triệu thùng mỗi ngày trong một môi trường vốn đã chật hẹp có thể dẫn đến một vấn đề nan giải cho thị trường dầu mỏ.

Các nhà phân tích của JP Morgan dự đoán giá dầu có thể tăng lên mức cao nhất mọi thời đại là 190 USD/thùng nếu tổng sản lượng 3 triệu thùng/ngày từ Nga và Kazakhstan bị ảnh hưởng bởi các lệnh cấm vận và các vấn đề liên quan.

Thiếu các giải pháp lựa chọn khác

Kazakhstan sản xuất khoảng 1,6 triệu thùng/ngày dầu và xuất khẩu khoảng 80% khối lượng đó, chủ yếu thông qua CPC.

Dữ liệu của Bộ Năng lượng Kazakhstan cho thấy trong số dầu còn lại, 15% dầu xuất khỏi Kazakhstan cũng qua Nga, khoảng 5% đến Trung Quốc và các điểm đến khác bằng đường sắt và đường biển Caspi.

Tuần trước, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev đã yêu cầu chính phủ Kazakhstan đa dạng hóa các tuyến đường cung cấp dầu.

Camille Chautard, nhà phân tích tại Moody’s, cho biết việc đó sẽ cần thời gian.

Ba nguồn tin cho biết các chuyên gia dầu mỏ đã nghiên cứu khả năng tồn tại của các tuyến đường thay thế trong những tháng gần đây, bao gồm các chuyến hàng đến Trung Quốc và xuyên Caspi tới Azerbaijan và Gruzia. Tất cả những lựa chọn đó đều là các thách thức. Đường ống dẫn đến Trung Quốc có thể lấy dầu từ phía đông và trung Kazakhstan, nhưng hầu hết các mỏ lớn đều ở phía Tây.

Trên Biển Caspi, các nhà xuất khẩu phải đối mặt với tình trạng thiếu tàu chở dầu và ít có khả năng tiếp nhận thêm dầu.

Một thương nhân phương Tây quen thuộc với các hoạt động của CPC cho biết "thành thật mà nói, tôi không nghĩ rằng chúng ta có thể định tuyến lại bất cứ điều gì".

Chevron chịu tác động nhiều nhất

Chevron sẽ đặc biệt chịu tác động về việc đóng cửa đường ống CPC vì Chevron có cổ phần lớn nhất của phương Tây trong sản xuất dầu của Kazakhstan, vào khoảng 380.000 thùng/ngày, tương đương hơn 12% tổng sản lượng của mình.

Logo của Chevron Corp tại Gastech, hội chợ lớn nhất thế giới về ngành công nghiệp khí đốt, ở Chiba, Nhật Bản. Ảnh: Reuters/ Toru Hanai

Elena Nadtotchi từ Moody’s cho biết các gián đoạn tạm thời gần đây không có tác động đáng kể đến tình trạng tín dụng của công ty, nhưng "gián đoạn kéo dài sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khối lượng sản xuất của Chevron".

Nếu các khoản đầu tư của Chevron vào Kazakhstan bị suy giảm hoặc mất mát, điều đó có thể dẫn đến việc hạ xếp hạng của Chevron.

Việc đóng cửa trong thời gian dài cũng sẽ đe dọa đến các kế hoạch tăng trưởng trong tương lai của Chevron. Tập đoàn lớn của Mỹ đã lên kế hoạch tăng sản lượng lên 40% tại mỏ lớn nhất của Kazakhstan là Tengiz lên khoảng 1 triệu thùng/ngày.

Các nhà phân tích của Credit Suisse ước tính rằng Chevron, kiểm soát 50% mỏ dầu Tengiz, sẽ chứng kiến ​​dòng tiền tự do tăng lên 3,0 - 3,5 tỷ USD vào năm 2024 sau khi mở rộng và lên 4,0 - 4,5 tỷ USD vào năm 2026 trên cơ sở giá dầu là 60 USD/thùng.

Vào tháng 5, Chevron đã đánh dấu rủi ro bị cấm vận đối với sản lượng dầu của mình nhưng cho biết các biện pháp vẫn chưa có tác động đáng kể.

Tập đoàn Tengiz do Chevron lãnh đạo, TCO, bao gồm cả Exxon, đã từ chối bình luận về các chi tiết cụ thể nếu đường ống CPC bị đóng cửa. Trong một tuyên bố với Reuter, TCO nói: “Khi các thị trường dầu mỏ toàn cầu tiếp tục đối mặt với những thách thức phát sinh từ địa chính trị, trọng tâm chính của TCO là duy trì hoạt động an toàn và chúng tôi đang khám phá các lựa chọn xuất khẩu dầu thô tiềm năng".

Exxon là nhà sản xuất nước ngoài lớn thứ hai ở Kazakhstan với sản lượng 213.000 thùng/ngày dầu và 234 triệu feet khối khí đốt. Tiếp theo là Eni với khoảng 145.000 thùng dầu tương đương mỗi ngày (boed), Shell với khoảng 100.000 boed và TotalEnergies với 80.000 boed vào năm 2021./.

Thanh Bình